ΤΟ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΟ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΕ
Οι φαρμακαποθήκες
αποτελούν ανεξάρτητες επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν τη συνεχή τροφοδοσία
φαρμακείων,ενώ οι προμηθευτικοί συνεταιρισμοί προκύπτουν από την ένωση
(συνεργασία) φαρμακοποιών και πραγματοποιούν αντίστοιχη διανομή στα μέλη που
τους απαρτίζουν.
Όπως ορίζεται από
το νόμο, η φαρμακαποθήκη έχει ως αντικείμενο την προμήθεια, κατοχή, εμπορία,
διανομή ή εξαγωγή φαρμάκων,φαρμακευτικών ουσιών καθώς και των ειδών τα οποία
επιτρέπεται σύμφωνα με διατάξεις άλλων νόμων να διατίθενται σε φαρμακεία ή
φαρμακαποθήκες (καλλυντικά, ορθοπεδικά είδη, βρεφικές τροφές, βρεφικά γάλατα
κτλ).
Στην ελληνική
αγορά δραστηριοποιούνται γύρω στις 140 επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί που
απασχολούν περίπου 3.000 εργαζομένους και πραγματοποιούν 20.000 παραδόσεις σε
καθημερινή βάση. (στοιχεία ICAP 2012)
Το 15% της
διακίνησης φαρμάκου στην Ελλάδα γίνεται εκτός φαρμακαποθηκών, προφανώς
απευθείας από τις φαρμακευτικές εταιρείες στα φαρμακεία, ποσοστό από τα
υψηλότερα στην Ευρώπη. (στοιχεία από GIRP 2010)
Δε θα ήταν λάθος
να ισχυριστούμε πως οι φαρμακαποθήκες στην Ελλάδα (εταιρείες και συνεταιρισμοί)
δραστηριοποιούνται κυρίως σε τοπικό και όχι σε εθνικό επίπεδο σε αντίθεση με
τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες που κυριαρχεί το μοντέλο του national
wholesaler (χονδρική πώληση σε εθνικό επίπεδο).
Το ποσοστό κέρδους
των φαρμακαποθηκών για τα αποζημιωνόμενα από τον ΕΟΠΥΥ φάρμακα ορίζεται στο
4,9%, για τα ΜΗΣΥΦΑ στο 7,8%*, ενώ για τα φάρμακα της αρνητικής λίστας (μη
αποζημιωνόμενα από τον ΕΟΠΥΥ) στο 5,4%*. Στα φάρμακα σοβαρών παθήσεων με ex
factory τιμή άνω των 200 ευρώ το ποσοστό κέρδους ορίζεται στο 2%.*
*(μεικτά κέρδη)
Με στοιχεία του
2011, η κατανομή της αγοράς των ελληνικών φαρμακαποθηκών διαμορφώθηκε ως εξής:
Πωλήσεις ιδιωτικών εταιρειών 2.430.000.000 ευρώ
Πωλήσεις συνεταιρισμών 1.945.000.000 ευρώ
Να σημειωθεί πως ο
βαθμός συγκέντρωσης στον κλάδο δεν είναι ιδιαίτερα υψηλός, ίσως από τους
χαμηλότερους στην Ευρώπη, καθώς τρεις (3), πέντε (5) και δέκα (10) επιχειρήσεις
καλύπτουν αντίστοιχα το 15,0%-15,5%, 23,0%-23,5% και 35,0%-36,0% της συνολικής
αγοράς φαρμακαποθηκών για το 2011.
Σύμφωνα με
στοιχεία του ΙΟΒΕ για το 2012 και σε δείγμα 55 ιδιωτικών φαρμακαποθηκών,
προκύπτει από τους ισολογισμούς τους ότι:
45 ήταν κερδοφόρες
14 με αύξηση κερδών και 29 με μείωση
κερδών
3 επιχειρήσεις από ζημιογόνες έγιναν
κερδοφόρες.
ενώ
10 ήταν ζημιογόνες
6 με αύξηση ζημιών και 1 με λιγότερες
ζημιές
3 επιχειρήσεις από κερδοφόρες έγιναν
ζημιογόνες.
Όσον αφορά τους
συνεταιρισμούς για το 2012, σε δείγμα 21 ισολογισμών από συνεταιριστικές
φαρμακαποθήκες προκύπτει ότι:
18 ήταν κερδοφόρες
4 με αύξηση κερδών και 14 με μείωση
κερδών
και
3 ήταν ζημιογόνες ενώ την
προηγούμενη χρονιά ήταν κερδοφόρες.
Κλείνοντας, ας
δούμε ποιοι θεωρούνται οι κυριότεροι κίνδυνοι/απειλές για το μέλλον των
ελληνικών φαρμακαποθηκών:
1. καθυστερήσεις πληρωμών, επισφάλειες φαρμακείων.
2. συρρίκνωση περιθωρίου κέρδους φαρμακαποθηκών.
3. πιθανή παράκαμψη των φαρμακαποθηκών από τις
φαρμακευτικές εταιρείες.
4. διείσδυση μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών από την
ευρωπαϊκή αγορά.
Ας δούμε, όμως, τι
συμβαίνει στην ευρωπαϊκή αγορά, δανειζόμενοι στοιχεία από τον GIRP ( EUROPEAN
ASSOCIATION OF FULL LINE WHOLESALERS) που αντιπροσωπεύει 750 εταιρείες
χονδρικής πώλησης φαρμάκων (full-line wholesalers) σε 32 ευρωπαϊκές χώρες και
στην Ελλάδα.
Το μοντέλο διανομής
που κυριαρχεί στην Ευρώπη είναι το multi-channel όπου οι φαρμακαποθήκες
δουλεύουν με όλες τις φαρμακευτικές εταιρείες και μόνο σε Σουηδία και Φιλανδία
έχουμε το single-channel μοντέλο όπου μια φαρμακευτική εταιρεία διαθέτει τα
φάρμακά της σε μία μόνο φαρμακαποθήκη αποκλειστικά.
Η διανομή και
διακίνηση φαρμάκου στην Ευρώπη γίνεται κυρίως μέσω των:
1. full-line wholesalers (όπως οι δικές μας
εταιρείες ή συνεταιρισμοί) σε εθνικό (national) ή τοπικό (regional) επίπεδο.
2. short-line
wholesalers δηλ. χονδρέμπορους φαρμάκου με περιορισμένη γκάμα προϊόντων, κυρίως
υψηλού κέρδους.
3. μέσω απευθείας
πώλησης των φαρμάκων από φαρμακευτικές εταιρείες σε φαρμακεία, όπου οι
εταιρείες διανέμουν οι ίδιες τα φάρμακά τους.
4. DTP(direct to
pharmacy). Εμφανίζεται κυρίως στο Ην. Βασίλειο και το εφάρμοσε πρώτη το 2007 η
PFIZER. Σε αυτό το μοντέλο διανομής η φαρμακευτική εταιρεία πουλά απευθείας στο
φαρμακείο και τη διανομή την αναθέτει σε εταιρεία logistic ή ακόμα μπορεί να
επιλέξει το logistic ενός full-line wholesaler.
5. μόνο στο
Hνωμένο Bασίλειο συναντάμε τα RWA (Reduced Wholesale Arrangement) όπου οι
φαρμακευτικές εταιρείες δε συνεργάζονται με το σύνολο των φαρμακαποθηκών παρά
μόνο με μερικές.
Εμείς θα
ασχοληθούμε κυρίως με τους full-line wholesalers, όχι τόσο γιατί μοιάζουν με
τις δικές μας φαρμακαποθήκες, αλλά γιατί αποτελούν τον σημαντικότερο διανομέα
φαρμάκου στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με
στοιχεία του GIRP, το 2010 772 full-line wholesalers εξυπηρέτησαν 172.709
φαρμακεία στην ΕΕ-25 (+Νορβηγία,Ελβετία) με τζίρο που έφτασε τα 136 δις ευρώ.
Οι πωλήσεις αυτές
κινήθηκαν κατά 93% σε φαρμακεία, ενώ ακολουθούν τα φαρμακεία των νοσοκομείων
και η πώληση σε γιατρούς ( Dispensing Doctors), ένα θεσμό που τον συναντάμε
κυρίως σε Ελβετία, Αγγλία, Αυστρία και λιγότερο σε Ολλανδία, Γαλλία. Ο
Dispensing Doctor πουλάει ο ίδιος τα φάρμακα στους ασθενείς.
Το ποσοστό κέρδους
των φαρμακαποθηκών στην Ευρώπη κυμαίνεται γενικά ανάμεσα σε 4 και 8%.
Οι σημαντικότερες
ευρωπαϊκές αγορές στον κλάδο των φαρμακαποθηκών είναι οι Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία,
Ιταλία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, στις οποίες για το 2010 πραγματοποιήθηκε το
67% των χονδρεμπορικών πωλήσεων της ΕΕ-25 (+Νορβηγία,Ελβετία) από 176 εταιρείες με τζίρο που έφτασε τα 91
δις ευρώ.
Ας εξετάσουμε
κάποια δεδομένα των έξι παραπάνω χωρών πάντα με στοιχεία μέσα από το GIRP.
·
H Γερμανία έχει 13 φαρμακαποθήκες και 20.770 φαρμακεία.
Πέντε εταιρείες ελέγχουν ουσιαστικά τον κλάδο του χονδρεμπορίου φαρμάκου
(Celesio, Phoenix Pharma, Alliance Healthcare, Privat Pharma, Sanacorp).
·
Η Γαλλία έχει 9 φαρμακαποθήκες και 22.770 φαρμακεία, ενώ
τέσσερις φαρμακαποθήκες ελέγχουν το 98% της αγοράς. Οι OCP (Celesio), Alliance
Sante(Healthcare), CERP, Phoenix Pharma.
·
Η Αγγλία έχει 9 φαρμακαποθήκες με κυριότερες τις
Celesio, Alliance Healthcare, Phoenix Pharma και Μawdsley-Brooks και 14.249 φαρμακεία (boots).
·
Στην Ισπανία με 51 φαρμακαποθήκες και 21.500 φαρμακεία
οι κυριότεροι χονδρέμποροι είναι οι Cofares, Alliance Healthcare, Cecofar και
Federacio.
·
Τέλος η Ολλανδία έχει μόλις πέντε φαρμακαποθήκες
(κυρίαρχη η MEDIQ) και 2.000 φαρμακεία, ενώ η Ιταλία μοιάζει σε επίπεδο
φαρμακαποθηκών πιο πολύ με την Ελλάδα, με 84 φαρμακαποθήκες (μόλις 2 σε εθνικό
επίπεδο) ενώ έχει και 18.039 φαρμακεία.
Σημ. Η Ελλάδα των 11.000.000 κατοίκων έχει 147 φαρμακαποθήκες και 10.500
φαρμακεία.
ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ FULL-LINE WHOLESALERS ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
1. ALLIANCE HEALTHCARE (UK)
Aνήκει στην ALLIANCE BOOTS και προμηθεύει 180.000 φαρμακεία, γιατρούς, νοσοκομεία σε 20 χώρες. Διαθέτει
4.600 καταστήματα λιανικής πώλησης σε 11 χώρες από τα οποία τα 4.450 έχουν και
φαρμακεία. Ο κύκλος εργασιών της για το 2013 ήταν 23,4 δις αγγλικές λίρες.
2. Celesio
group (GER)
Προμηθεύει 65.000
φαρμακεία σε 14 χώρες και διαθέτει 2.200 δικά της φαρμακεία σε χώρες της
Ευρώπης. Ανήκει στην McKesson Corporation, την μεγαλύτερη εταιρεία
χονδρεμπορίου φαρμάκου στις Η.Π.Α. Για το 2013 ο κύκλος εργασιών της ήταν 21,4
δις ευρώ.
3. Phoenix
group (GER)
Προμηθεύει 70.000
φαρμακεία σε 23 χώρες και διαθέτει 1.600 δικά της φαρμακεία σε 12 χώρες. Σε
Φιλανδία, Σουηδία και Βαλτικές χώρες θα τη συναντήσουμε ως TAMRO. Για το 2013 ο
κύκλος εργασιών της ήταν 21,7 δις ευρώ.
4. MEDIQ
(HOLLAND)
Δραστηριοποιείται
σε 15 χώρες και διαθέτει 300 φαρμακεία στην Ολλανδία. Έχει αγοραστεί από την
Advent International και ο τζίρος της για το 2012 ήταν 2,61 δις ευρώ.
5. ORIOLA KD
Έχει έδρα τη
Φιλανδία και δραστηριοποιείται σε Φιλανδία, Σουηδία, Ρωσία, Λετονία, Εσθονία,
Λιθουανία. Έχει 530 δικά της φαρμακεία και ο κύκλος εργασιών της για το 2013
ήταν 2,6 δις ευρώ.
ΜΕΡΙΚΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ο βαθμός
συγκέντρωσης του κλάδου των φαρμακαποθηκών στην Ευρώπη είναι ιδιαίτερα υψηλός
και στις περισσότερες χώρες το δίκτυο διανομής είναι κατά κύριο λόγο σε εθνικό
επίπεδο και όχι σε τοπικό όπως στην Ελλάδα. Με την εμπειρία που έχουμε σε
διάφορους τομείς της ελληνικής οικονομίας (λιανεμπόριο, ένδυση, τρόφιμα κ.ά.),
όπου σήμερα κυριαρχούν οι μεγάλες αλυσίδες (μονοπώλια), δεν πρέπει να
αποκλείσουμε ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και στο χώρο των φαρμακαποθηκών.
Άλλωστε, κάτι τέτοιο συμφωνεί με έρευνες και προβλέψεις από οίκους όπως η
Statbank, που κάνουν λόγο για σημαντική μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων που
δραστηριοποιούνται στο χώρο του χονδρεμπορίου φαρμάκου.
Αυτό μπορεί να
συμβεί μέσω της εγκατάστασης ευρωπαϊκών μονοπωλιακών ομίλων στην ελληνική αγορά
που, είτε θα προχωρήσουν στην εξαγορά επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων, ή θα
δημιουργήσουν συνθήκες που οι ντόπιοι επιχειρηματίες - εξαιτίας των σαφώς
μικρότερων μεγεθών των επιχειρήσεών τους (βλ. ανισομετρία) - δεν θα μπορέσουν
να ακολουθήσουν (π.χ. καλύτερες πιστώσεις στα φαρμακεία) οπότε και θα κλείσουν
εξαιτίας του ανταγωνισμού.
Δε μπορούμε,
επίσης, να αποκλείσουμε την πιθανότητα μεγαλύτερων συγχωνεύσεων μεταξύ
ελληνικών εταιρειών, που θα δημιουργήσουν, με μεγαλύτερα κεφάλαια, μεγαλύτερη
ταμειακή ρευστότητα, μεγαλύτερα δίκτυα διανομής, δημιουργώντας τελικά
μεγαλύτερα εταιρικά σχήματα.
Ο αριθμός των
φαρμακείων στην Ελλάδα σε σχέση με τον πληθυσμό της είναι ήδη ο ψηλότερος στην
Ευρώπη. Με την αλλαγή της νομοθεσίας για τη λειτουργία των φαρμακείων (διεύρυνση
ωραρίου, δρομολογούμενο "άνοιγμα" κλειστών επαγγελμάτων), με τη
δυνατότητα για δημιουργία αλυσίδων καταστημάτων καθώς και την ευρωπαική
εμπειρία, όπου κολοσσοί στον τομέα του χονδρεμπορίου διαθέτουν και σημεία
λιανικής πώλησης, μας επιτρέπεται να συμπεράνουμε πως κάτι αντίστοιχο
πιθανότατα θα προχωρήσει και εδώ. Το αποτέλεσμα, ασφαλώς, θα είναι η δραστική
μείωση του αριθμού των φαρμακείων και η αύξηση του βαθμού συγκέντρωσης και σε
αυτόν το χώρο.
Αυτοί που σίγουρα
δεν έχουν να περιμένουν τίποτα θετικό από αυτές τις εξελίξεις είναι οι
εργαζόμενοι, τόσο στις φαρμακαποθήκες όσο και στα φαρμακεία. Μια ενδεχόμενη
αύξηση του δείκτη συγκέντρωσης στο χώρο,
θα σημάνει αυτόματα εκατοντάδες θέσεις εργασίας χαμένες. Η εμπειρία που
υπάρχει από τέτοιου είδους εξελίξεις και αναδιαρθρώσεις αυτό δείχνει. Ήδη οι
εργαζόμενοι υφίστανται πιέσεις με την εντατικοποίηση της εργασίας, τη μη
υπογραφή της κλαδικής ΣΣΕ από τους εργοδότες - επιχειρηματίες του φαρμάκου, τις
επιχειρησιακές συμβάσεις, τις μειώσεις μισθών, το χτύπημα του κατακτημένου μέσα
από την κλαδική συλλογική σύμβαση πενθημέρου από Δευτέρα ως Παρασκευή.
Πρόκειται για μέτρα και απαιτήσεις των εργοδοτών, που εξυπηρετούνται και
ενισχύονται από τους κυβερνητικούς νόμους αλλά και τις αποφάσεις στο επίπεδο
της τοπικής διοίκησης (βλ. αποφάσεις δημάρχων για τη λειτουργία των
φαρμακαποθηκών τα Σάββατα). Έτσι θεμελιώνεται η πορεία της καπιταλιστικής
ανάπτυξης και στον κλάδο του φαρμάκου, έτσι εξυπηρετούνται συνολικά τα
συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου στον κλάδο, άσχετα από τις επιμέρους διαφορές,
διαφωνιές και ανταγωνισμούς που αναπόφευκτα υπάρχουν μεταξύ των κεφαλαιοκρατών
- επιχειρηματιών, λόγω της ανισομετρίας που χαρακτηρίζει το καπιταλιστικό
σύστημα.
Όλα αυτά τα
στοιχεία χρειάζεται να τα έχουν υπόψη οι εργαζόμενοι του κλάδου, προκειμένου να
μην αποπροσανατολίζεται η πάλη τους για την υπεράσπιση της ΣΣΕ, του
κατακτημένου ωραρίου κ.ο.κ., να ενισχύεται το μοναδικό κριτήριο πάλης, που
είναι η ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών και τα συμφέροντα των εργαζόμενων.
