ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤOΥ
ΦΑΡΜΑΚΟΥ
ΑΠΡΙΛΗΣ 2019
ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
■ Πλήρης οικονομικός έλεγχος στις φαρμακευτικές από το υπουργείο Υγείας. Αναλυτική υπουργική απόφαση
που εξειδικεύει τις πρόσφατες ρυθμίσεις τιμολόγησης των φαρμάκων σε διαβούλευση
με τους φορείς.
"Πάτωμα"
ελάχιστης λιανικής τιμής στα 0,20 ευρώ κόστος ημερήσιας θεραπείας (ΚΗΘ), για όλα τα συνταγογραφούμενα
φάρμακα, δυνατότητα παράλληλων εισαγωγών φαρμάκων στη χώρα μας
για πρώτη φορά, αλλά και καινούριες υποχρεώσεις των
φαρμακευτικών εταιριών έναντι του υπουργείου Υγείας σε σχέση με τα οικονομικά
τους στοιχεία, εισάγει σχέδιο υπουργικής απόφασης για την τιμολόγηση
των φαρμάκων, η οποία
έρχεται σε συνέχεια των τελευταίων νομοθετικών ρυθμίσεων που θεσμοθετήθηκαν
πρόσφατα. Το σχέδιο αυτό, που παρουσιάζει την
προτεινόμενη υπουργική απόφαση) ολοκληρώθηκε χθες στο υπουργείο Υγείας και αναμένεται να συζητηθεί με τους εμπλεκόμενους φορείς ως την
ερχόμενη Παρασκευή, για τις απαιτούμενες διορθώσεις και αλλαγές.
Πρόκειται
για μια λεπτομερή απόφαση, η οποία προβλέπει ξεχωριστά τον
τρόπο τιμολόγησης των υπό προστασία πατέντας φαρμάκων και των φαρμάκων εκτός
προστασίας δεδομένων, τα οποία λειτουργούν ως φάρμακα αναφοράς, των γενοσήμων,
ενώ παράλληλα για πρώτη φορά υπάρχει λεπτομερής, ξεχωριστή πρόβλεψη για τα
φάρμακα καλώς καθιερωμένης χρήσης, των συνδυασμών γνωστών δραστικών ουσιών, των
υβριδικών, των βιο-ομοειδών, ιδιαιτέρων κατηγοριών φαρμάκων, φαρμάκων που
τιμολογούνται βάσει κοστολογίου (εγχωρίως παραγόμενα), φαρμάκων που προωθούνται
παράλληλα από παραπάνω από μία εταιρίες, φαρμάκων που φθάνουν στη χώρα μας μέσω
παράλληλης εισαγωγής. Συνοπτικά αναφέρουμε ότι λαμβάνεται υπόψιν ο μέσος όρος
των δύο φθηνότερων τιμών της Ευρωζώνης για τα πρωτότυπα και off patent και τα
γενόσημα παίρνουν τιμή στο 65% της τιμής του φαρμάκου αναφοράς.
Με την ίδια
απόφαση δίνεται δυνατότητα εκπτώσεων μέχρι 10% από
τις φαρμακοβιομηχανίες και τις φαρμακαποθήκες στις αντίστοιχες τιμές τους (ex
factory και χονδρική), ενώ όταν πρόκειται για εκπτώσεις προς τα νοσοκομεία, τις
ιδιωτικές κλινικές, φαρμακεία ΕΟΠΥΥ και μονάδες κοινωνικής φροντίδας, θα
αναγράφεται το ποσοστό έκπτωσης στο τιμολόγιο. Παράλληλα, στις περιπτώσεις
πώλησης των φαρμάκων από φαρμακευτικές, απευθείας στα φαρμακεία, το χονδρεμπορικό κέρδος θα επιστρέφεται στον ΕΟΠΥΥ. Παραμένει
η πρόβλεψη για δίμηνη πίστωση από το χονδρεμπόριο προς τους
φαρμακοποιούς. Ακόμη προβλέπεται κλιμακούμενο ποσοστό κέρδους
από 30% στα συνταγογραφούμενα φάρμακα μέχρι 50 ευρώ και μέχρι 2% για τα φάρμακα
από 3.000 ευρώ και πάνω.
Καινούριες
υποχρεώσεις
Δεδομένων
των ρυθμίσεων που σχετίζονται με τα μερίδια ανάπτυξης που καταγράφουν κάθε
χρόνο οι φαρμακευτικές για τους υπολογισμούς των rebate και clawback, αλλά και
την εισαγωγή νέων συμφωνιών που σχετίζονται με τους όγκους πωλήσεων κατά τη
διαδικασία των διαπραγματεύσεων, το σχέδιο της νέας απόφασης προβλέπει:
1. Μετά τη
λήξη κάθε διαχειριστικής περιόδου, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις υποχρεούνται
να υποβάλλουν στη Διεύθυνση Φαρμάκου του Υπουργείου Υγείας τα εξής: εντός ενός
μηνός, τις πωλήσεις κατά ποσότητα και αξία για την εν λόγω διαχειριστική
περίοδο και εντός 4 μηνών, τον ισολογισμό και τις καταστάσεις δαπανών (αναλυτικά και συγκεντρωτικά). Η υποβολή των ανωτέρω
στοιχείων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την εξέταση οποιουδήποτε αιτήματος
έγκρισης ή και επανεξέτασης τιμής.
2.Κοστολογικός Έλεγχος ή έλεγχος επιμέρους στοιχείων των
επιχειρήσεων διενεργείται, εφόσον απαιτηθεί, ανεξάρτητα από τον φορολογικό ή
άλλο έλεγχο, από υπαλλήλους του Υπουργείου Υγείας, στην έδρα της επιχείρησης. Η
επιχείρηση υποχρεούται να θέσει στη διάθεση των υπαλλήλων του Υπουργείου
Υγείας, όλα τα βιβλία και στοιχεία που τηρεί. Η αρμόδια υπηρεσία, εφόσον κρίνει
αναγκαίο, μπορεί να χρησιμοποιεί στοιχεία συναφών επιχειρήσεων και άλλα
στοιχεία που έχει στη διάθεσή της.
3.Οι
επιχειρήσεις που παράγουν ή εισάγουν και άλλα είδη, εκτός των φαρμάκων, πρέπει να τηρούν χωριστούς λογαριασμούς για τον κλάδο φαρμάκων.
Την ίδια υποχρέωση έχουν και οι επιχειρήσεις που παράγουν ή συσκευάζουν φάρμακα
για λογαριασμό τρίτων (φασόν), σε ό,τι αφορά στα φαρμακευτικά αυτά
προϊόντα.
4.Οι φαρμακοβιομηχανίες υποχρεούνται να τηρούν βιβλίο για τα φάρμακα
που παράγουν ή συσκευάζουν. Στο βιβλίο αυτό καταχωρούνται, για κάθε
φαρμακοτεχνική μορφή φαρμάκου, αναλυτικά και κατά παρτίδα, οι ποσότητες και τα
κόστη των πρώτων & βοηθητικών υλών, των υλικών συσκευασίας που
χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και τα έξοδα παραγωγής και συσκευασίας του φαρμάκου.
Ακόμα καταχωρούνται οι ποσότητες που έχουν παραχθεί και το κόστος τους με βάση
την εργοστασιακή τιμή πώλησης. Στο τέλος του έτους, καταχωρούνται τα Γενικά
Βιομηχανικά Έξοδα που αναλογούν στην παραγωγή του φαρμάκου. Το βιβλίο κόστους
θεωρείται, πριν την χρήση του, από την αρμόδια υπηρεσία. Επιχειρήσεις, που
έχουν την υποχρέωση να τηρούν τα στοιχεία αυτά σε βιβλίο ή καρτέλες, από τον
Κώδικα Φορολογικών Στοιχείων (ΚΦΣ) ή άλλο νόμο, απαλλάσσονται από την υποχρέωση
της τήρησης βιβλίων κόστους.
5.Οι
φαρμακοβιομηχανίες, αντιπρόσωποι-εισαγωγείς, φαρμακέμποροι και φαρμακοποιοί
υποχρεούνται να παρέχουν στην Διεύθυνση Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας του
Υπουργείου Υγείας και στο Τμήμα Τιμολόγησης Φαρμάκων του Ε.Ο.Φ. κάθε σχετική με
τα φάρμακα πληροφορία που τους ζητείται
6.Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις οφείλουν να διαθέτουν αποθέματα φαρμάκων τριών (3) μηνών, ανά κωδικό Ε.Ο.Φ., σε
σχέση με τις αντίστοιχες πωλήσεις του αμέσως προηγούμενου έτους.
HEALTHMAG 2/4/2019
EΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ
■ Σημαντική
συμφωνία για ελληνική βιοτεχνολογική εταιρεία.
Η βιοτεχνολογική εταιρεία TheraCell έκανε συμφωνία με την εταιρεία Orgenesis Inc. για την κλινική ανάπτυξη και εκμετάλλευση κυτταρικών
και γονιδιακών θεραπειών. Με βάση τη συμφωνία, η TheraCell θα είναι υπεύθυνη
για την παροχή θεραπειών σε ασθενείς στην Ελλάδα, την Κύπρο,
τις Βαλκανικές χώρες και την Τουρκία. Από την άλλη, η Orgenesis θα
παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες, προκλινικές μελέτες, υπηρεσίες πνευματικής
ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών και τεχνικών δοκιμών, συστημάτων
διαχείρισης ποιότητας και επιχειρησιακής υποστήριξης. Virus.com.gr 29/3/2019
■ Στην εξαγορά
του 100% της ελληνικής Genepharm προχωρά η MS Pharma.
Επέκταση δραστηριοτήτων στην αγορά της Ευρωπαϊκής
Ένωσης «βλέπει» η φαρμακευτική επιχείρηση παραγωγής γενοσήμων MS Pharma, μετά την
εξαγορά του 100% των μετοχών της ελληνικής επιχείρησης Genepharm, του Αχιλλέα
Βιγκόπουλου. Με την εξαγορά, η συναλλαγή της οποίας αναμένεται να ολοκληρωθεί
εντός των επόμενων ημερών (πριν το τέλος Απριλίου) αναμένεται να αυξηθεί
σημαντικά η γραμμή παραγωγής της Genepharm στην περιοχή της Αττικής. Σε πρώτη
φάση, το διοικητικό συμβούλιο της Genepharm θα παραμένει ως έχει, με το
«τιμόνι» της επιχείρησης να παραμένει ο κ. Αχιλλέας Βιγκόπουλος, προκειμένου να
«καθοδηγήσει» την ανάπτυξη της MS Pharma στην εγχώρια αγορά.
Στρατηγικά, μέσω της ενέργειας αυτής, η MS Pharma
ενισχύει το γεωγραφικό της αποτύπωμα, επιτρέποντας της να αποκτήσει πρόσβαση σε
περισσότερους ασθενείς και πελάτες στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Ταυτόχρονα,
η MS Pharma ενισχύει το υφιστάμενο χαρτοφυλάκιο των χρόνιων παθήσεων, με την
προσθήκη αρκετών σημαντικών φαρμάκων για καρδιαγγειακά νοσήματα και την
ογκολογία. Η MS Pharma είναι μια
ταχέως αναπτυσσόμενη φαρμακευτική εταιρεία που εδρεύει στην Ιορδανία. Διαθέτει
παρουσία σε όλη την Μέση Ανατολή, την Τουρκία και την Αφρική. Η φαρμακευτική
απασχολεί πάνω από 2.000 υπαλλήλους, ενώ έχει παρουσία σε 12 χώρες. Η εταιρεία
παράγει επώνυμα γενόσημα σκευάσματα.
Η Genepharm είναι αμιγώς ελληνική φαρμακευτική
εταιρεία. Ιδρύθηκε το 1967 από τον Νικόλαο Α. Βιγκόπουλο και δραστηριοποιείται
στην ανάπτυξη, παραγωγή και διανομή γενοσήμων φαρμάκων. Το 1984 επιλέχθηκε από
το υπουργείο Υγείας ως κύριος παραγωγός των προϊόντων της Εθνικής Φαρμακοβιομηχανίας
Α.Ε. Μόλις το 1986 ξεκίνησε η εξαγωγική δραστηριότητα της εταιρείας που πλέον
εκτείνεται σε πάνω από 70 χώρες σε όλο τον κόσμο, μέσω της συνεργασίας με μερικούς
από τους πιο γνωστούς φαρμακευτικούς οίκους του κόσμου. Το 1992 η Genepharm
επιλέγεται ως πιστοποιημένος προμηθευτής της UNICEF. Αυτοί είναι μόνο κάποιοι
από τους πολλούς σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής εταιρείας που
διαρκώς επεκτείνει τη δραστηριότητα της .Η Genepharm έχει
υλοποιήσει την τελευταία δεκαετία επενδύσεις 58 εκατ. ευρώ. Οι επενδύσεις
αφορούν τις ιδιόκτητες παραγωγικές εγκαταστάσεις καθώς και στην έρευνα και
ανάπτυξη νέων προϊόντων. Πολλά εκ των οποίων έχουν κατοχυρωθεί με διπλώματα
ευρεσιτεχνίας.
Το εργοστάσιο που βρίσκεται στην Παλλήνη Αττικής,
εκτείνεται σε 12.000 τ.μ. Οι τρεις προηγμένες τεχνολογικά μονάδες παραγωγής
περιλαμβάνουν την παραγωγή συμβατικών στερεών, ογκολογικών στερεών και ενέσιμων
ιδιοσκευασμάτων. Οι εγκαταστάσεις της εταιρείας αναβαθμίστηκαν το 2001 βάσει
European GMP’s, ενώ το 2008 επεκτάθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν εκ νέου,
αποτελώντας πρότυπο λειτουργίας τόσο στον ελληνικό όσο και στον παγκόσμιο φαρμακευτικό
χάρτη.
HEALTHPHARMA 19/04/2019
■ Οι εταιρίες
με το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα για το 2019.
AbbVie, BauschHealth και GenesisPharma στα BestWorkplaces 2019.Τρεις
φαρμακευτικές επιχειρήσεις (AbbVie, Bausch, Genesis) φιγουράρουν στη φετινή
λίστα των Great Place to Work Hellas, της έρευνας Best Workplaces 2019, με το
καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα.
Στην έρευνα Best Workplaces 2019, η οποία διεξήχθη για
17η συνεχή χρονιά στη χώρα με την ακαδημαϊκή υποστήριξη του ALBA Graduate
Business School, The American College of Greece, διακρίνονται συνολικά 25
επιχειρήσεις, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τον αριθμό
των εργαζομένων τους.
Συγκεκριμένα, στην κατηγορία 10 «μεσαίες» επιχειρήσεις
που απασχολούν από 50 έως 250 εργαζόμενους διακρίθηκαν τρεις εταιρείες. Η
AbbVie Φαρμακευτική, η Bausch Health και η Genesis Pharma.
Σημειώνεται ότι η αξιολόγηση των εταιρειών
ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2019. Συνολικά, δήλωσαν συμμετοχή 53 εταιρείες
από διάφορους κλάδους της αγοράς, οι οποίες απασχολούν περισσότερους από 23.500
εργαζόμενους.
Η μεγαλύτερη εταιρεία απασχολεί κοντά στους 7.000
εργαζόμενους, ενώ η μικρότερη 22 εργαζόμενους. Από τις συμμετέχουσες εταιρείες
οι 25 είναι αμιγώς ελληνικές και οι 28 πολυεθνικές.
Η έρευνα η οποία διεξάγεται με ανώνυμα ερωτηματολόγια,
στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην άποψη που έχουν οι εργαζόμενοι για την εταιρεία
τους.
HEALTHPHARMA 10/04/2019
■ RAFARM: Στην αγορά
των ΗΠΑ τo 1o Ελληνικό φαρμακευτικό προϊόν.
Ενέσιμο ογκολογικό προϊόν, το οποίο αναπτύχθηκε και
παράγεται στην χώρα μας από τη φαρμακοβιομηχανία RAFARM, είναι το 1ο Ελληνικό
φαρμακευτικό προϊόν που κυκλοφορεί στην αγορά των ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας τη
διεθνή αναπτυξιακή στρατηγική της εταιρείας. Το προϊόν διατίθεται ήδη στις
Ηνωμένες Πολιτείες από τις αρχές του έτους και σηματοδοτεί την είσοδο της
εταιρείας στη μεγαλύτερη φαρμακευτική αγορά του κόσμου.
Η επιτυχία αυτή αποτελεί συνέχεια της πιστοποίησης που
είχε λάβει η RAFARM από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA),
για το υπερσύγχρονο εργοστάσιο και το ερευνητικό της κέντρο, το Νοέμβριο του
2017.
Ο κ. Άρης Μητσόπουλος, αντιπρόεδρος της RAFARM
δήλωσε σχετικά: «Όλοι εμείς στη RAFARM είμαστε ιδιαιτέρως περήφανοι για τη
μεγάλη αυτή επιχειρηματική επιτυχία, τόσο σε εταιρικό όσο και σε εθνικό
επίπεδο. Η σημαντική αυτή εξέλιξη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην προσήλωση και
επένδυση της εταιρείας και των ανθρώπων της στην Έρευνα και Ανάπτυξη νέων
ποιοτικών προϊόντων, υψηλών προδιαγραφών. Συνεχίζουμε προς αυτή την κατεύθυνση
με στόχο να ενισχύσουμε και να εδραιώσουμε τη διεθνή μας παρουσία μέσα από την
ανάπτυξη, παραγωγή και διάθεση αξιόπιστων φαρμακευτικών προϊόντων. Αλλά και τη
σύναψη δυναμικών συνεργασιών ανά τον κόσμο».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία έχει πρόσφατα
υποβάλει στον US FDA τρεις φακέλους προς αξιολόγηση που αφορούν σε στείρα
ενέσιμα προϊόντα. Η εξειδίκευση και τεχνογνωσία της RAFARM σε αυτές τις
κατηγορίες αποτελεί βασικό πυλώνα της αναπτυξιακής της πορείας. Είναι το
αποτέλεσμα μιας πολυετούς και συλλογικής προσπάθειας όλων των επιμέρους
τμημάτων της εταιρείας.
Οι διεθνώς αναγνωρισμένες παραγωγικές μονάδες της
εταιρείας, διαθέτουν τον πιο εξελιγμένο τεχνολογικό εξοπλισμό. Πληρούν τις
πλέον αυστηρές προδιαγραφές λειτουργίας, διασφαλίζοντας την ανάπτυξη και
παραγωγή προϊόντων ύψιστης ποιότητας.
H RAFARM ξεκίνησε τις δραστηριότητές της το 1970.
Σήμερα είναι μια από τις μεγαλύτερες Ελληνικές φαρμακευτικές βιομηχανίες.
Διαθέτει τρεις υπερσύγχρονες μονάδες παραγωγής, έκτασης 18.000 τ.μ. Απασχολεί
πάνω από 530 εργαζόμενους και έχει διεθνή παρουσία με πάνω από 1.500 άδειες
εγκεκριμένων προϊόντων. Εξάγει και στις πέντε ηπείρους σε 65 χώρες, μεταξύ των
οποίων οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Αυστραλία.
Η εταιρεία επενδύει το 7% του κύκλου εργασιών της στην
έρευνα και ανάπτυξη. Περισσότερες από 70 φαρμακευτικές εταιρείες παγκοσμίως,
εμπιστεύονται στη RAFARM την παραγωγή άνω των 500 φαρμακευτικών προϊόντων. Η εταιρεία RAFARM
διαθέτοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο πωλήσεων, σε όλη την Ελλάδα. Αποτελείται από
έμπειρους και ενημερωμένους επαγγελματίες. Δραστηριοποιείται στις περισσότερες
θεραπευτικές κατηγορίες και έχει κερδίσει την αναγνώριση της ιατροφαρμακευτικής
κοινότητας.
HEALTHPHARMA 10/04/2019
ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥΣΤΗΝ ΕΛΛΛΑΔΑ
■ Στα 6,1 δισ. ευρώ (3,4% του ΑΕΠ)
τοποθετεί το ΙΟΒΕ τη συνολική συνεισφορά του κλάδου του φαρμάκου στην ελληνική
οικονομία το 2017. Έτσι, για κάθε 1 ευρώ προστιθέμενης αξίας των εταιρειών που
δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται άλλα 2,9 ευρώ στο
σύνολο της ελληνικής οικονομίας.
Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται
σε 122 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,0% της συνολικής απασχόλησης). Δηλαδή κάθε
θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει άλλες 4,7 ισοδύναμες θέσεις
πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία. Η επίδραση στα φορολογικά έσοδα
από τη δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου εκτιμάται περίπου στα 1,7 δισ. ευρώ.
Οι παραπάνω εκτιμήσεις περιλαμβάνονται στην ετήσια
έκθεση του ΙΟΒΕ που διενεργήθηκε με τη συνεργασία του Συνδέσμου Φαρμακευτικών
Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) και έχει
τίτλο “Η Φαρμακευτική Αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα και Στοιχεία 2018”. Σε
αυτήν παρουσιάζονται τα κυριότερα στοιχεία, οι εξελίξεις και οι τάσεις σε
Ελλάδα και Ευρώπη, στον χώρο του φαρμάκου και της υγείας γενικότερα. Στην
ετήσια έκθεση παρουσιάζονται τα κυριότερα στοιχεία, οι εξελίξεις και οι τάσεις
σε Ελλάδα και Ευρώπη, στον χώρο του φαρμάκου και της υγείας γενικότερα. Έμφαση
δίνεται στη δομή και τις επιδόσεις του κλάδου.
Αναλυτικότερα, στη φετινή έκθεση αναδεικνύεται το
μεγάλο ζήτημα του δημογραφικού. Διαχρονικά σημειώνεται μείωση των γεννήσεων
(κατά 36 χιλ. άτομα το 2017) και αύξηση του γηραιότερου πληθυσμού (άνω των 65
ετών). Από 21,9% του συνολικού πληθυσμού το 2017 στο 36,5% το 2050.
Χρηματοδότηση σε δαπάνες υγείας
Επίσης, επισημαίνεται η αυξανόμενη ανάγκη για
φαρμακευτική και υγειονομική περίθαλψη. Κάτι που συνεπάγεται και αυξημένη
ανάγκη για δημόσια χρηματοδότηση σε δαπάνες υγείας και φαρμακευτική κάλυψη. Η
συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα έχει ενισχυθεί σημαντικά. Αλλά δεν είναι βέβαιο
ότι αυτή μπορεί να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα σε ένα περιβάλλον μακροχρόνιας
ανεργίας και μείωσης του εισοδήματος των Ελλήνων.
Στον τομέα των δαπανών για φαρμακευτική κάλυψη, που
αποτελεί ωστόσο ένα μικρό μέρος της συνολικής δαπάνης για την υγεία (περί το
20%), στην Ελλάδα η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη διαμορφώθηκε
στα 3,6 δισ. ευρώ το 2018 (εκ των οποίων μόλις το 1,945 εκατ. ευρώ αποτελεί
δημόσια χρηματοδότηση). Παράλληλα, το βάρος μετατοπίστηκε στους ασθενείς και
στον ιδιωτικό τομέα. Με το μεγαλύτερο μέρος να το επωμίζεται ο φαρμακευτικός
κλάδος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων (clawback & rebates)
που καταβάλει.
Παρά τη σημαντική επίπτωση από τη δημοσιονομική
προσαρμογή στη δημόσια χρηματοδότηση, η φαρμακοβιομηχανία εξακολουθεί να δαπανά
σημαντικά ποσά για Ε&Α. Αντιπροσωπεύει το 8% της συνολικής ιδιωτικής
δαπάνης για Ε&Α στην Ελλάδα (2015). Μέχρι το 2018 διεξήχθησαν 2.506
κλινικές μελέτες ανεξαρτήτου τύπου και φάσης (1.434 ολοκληρωμένες). Η παραγωγή
φαρμακευτικών προϊόντων σε αξία το 2017 ανήλθε στα 954 εκατ. ευρώ. Η
προστιθέμενη αξία στα 668 εκατ. ευρώ (3,0% μερίδιο στον κλάδο της μεταποίησης).
Απασχολούμενοι.
Οι απασχολούμενοι στην παραγωγή φαρμακευτικών
προϊόντων άγγιξαν τα 14,4 χιλ. άτομα το 2017. Το 60,5% των απασχολούμενων να
είναι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Σημαντικός είναι και ο ρόλος του φαρμακευτικού
κλάδου στο συνολικό εξωτερικό εμπόριο. Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων
ανήλθαν το 2018 σε 1,4 δισ. ευρώ. Αντιστοιχούν στο 4,3% του συνόλου των
ελληνικών εξαγωγών όλων των αγαθών για το 2018.
Το ΙΟΒΕ προχώρησε επίσης σε εκτίμηση του οικονομικού
αποτυπώματος του κλάδου του φαρμάκου στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με
εκτιμήσεις του, η συνολική συνεισφορά του κλάδου του φαρμάκου σε όρους ΑΕΠ
εκτιμάται σε 6,1 δισ. ευρώ (3,4% του ΑΕΠ) το 2017.
Έτσι, για κάθε 1 ευρώ προστιθέμενης αξίας των εταιριών
που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται άλλα 2,9 ευρώ
στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική
συνεισφορά εκτιμάται σε 122 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,0% της συνολικής
απασχόλησης). Δηλαδή κάθε θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει
άλλες 4,7 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία.
Τέλος, η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη
δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου εκτιμάται περίπου στα 1,7 δισ. ευρώ.
Βγήκαμε από τα μνημόνια, αλλά όχι από την κρίση
Στην ομιλία του ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ, κ. Ολύμπιος
Παπαδημητρίου, σημείωσε ότι παρά την έξοδο από τα μνημόνια η λιτότητα στον
χώρο της υγείας συνεχίζεται με τη λογική της κλειστής φαρμακευτικής δαπάνης να
επεκτείνεται μέχρι το 2022 με νομοθετική ρύθμιση, γεγονός που επιδεινώνει ακόμη
περισσότερο τις συνθήκες λειτουργίας και τις προοπτικές του κλάδου στη χώρα. Στη
συνέχεια, εξέφρασε τον έντονο προβληματισμό των εταιριών του κλάδου για την
χρονιά που διανύουμε: «Και ενώ μέχρι τώρα οι δυσβάστακτες υποχρεωτικές
επιστροφές της φαρμακοβιομηχανίας προς το κράτος (για τα έτη 2012-2018
πληρώσαμε σε υποχρεωτικές επιστροφές κι εκπτώσεις 5,3 δισεκ. ευρώ!) δεν
φαίνεται να επηρέασαν την πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες τους, κάτι τέτοιο
φαίνεται δύσκολο να συνεχιστεί στο μέλλον, αφού οι προβλέψεις για τη φετινή
χρονιά, αλλά και για τις επόμενες, φαντάζουν εξαιρετικά δυσοίωνες.
Ήδη για το πρώτο δίμηνο (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2019)
το clawback του ΕΟΠΥΥ είναι αυξημένο κατά 16% συγκριτικά με το πρώτο δίμηνο του
2018! Η είσοδος νέων καινοτόμων θεραπειών στη χώρα καθίσταται προβληματική, ενώ
δεν αποκλείεται να κινδυνεύσουν να λείψουν από την αγορά και καθιερωμένες
θεραπείες που ήδη χρησιμοποιούνται από σημαντικό αριθμό ασθενών». Κλείνοντας
ανέφερε: «Με την παρούσα κατάσταση καθίσταται ανύπαρκτη κάθε δυνατότητα
μελλοντικού σχεδιασμού και απομακρύνεται το τρένο της ανάπτυξης. Βγήκαμε από τα
μνημόνια, αλλά όχι από την κρίση».
HEALTHPHARMA 22/4/2019
■ Φάρμακα σε αποθήκες αναμένουν την ένταξή
τους στην αγορά. Περισσότερα από 90 τα φάρμακα που έχουν αιτηθεί την είσοδο
τους στη θετική λίστα.
Με τον κίνδυνο της λήξης βρίσκονται αντιμέτωπα
σκευάσματα που έχουν εισαχθεί στην ελληνική αγορά από το Μάρτιο του 2018 για να
διακινηθούν σε αυτή, καθώς εκκρεμεί ακόμη η αξιολόγησή τους με αποτέλεσμα
σήμερα να είναι στοιβαγμένα σε αποθήκες. Σημειώνεται ότι η ημερομηνία λήξης
ενός σκευάσματος είναι κατά μέσο όρο από 1 χρόνο έως και τρία χρόνια.
Κι ενώ θεσμικοί παράγοντες από την πλευρά του κράτους
ισχυρίζονται ότι αναμένεται η λίστα των νέων φαρμάκων εντός του Απριλίου, ο κατάλογος
των καινούργιων σκευασμάτων που έχουν καταθέσει οι αρμόδιες εταιρείες τα
διαπιστευτήριά τους για την ένταξη αυτών στη θετική λίστα αυξάνει και
πληθαίνει.
Τα εύλογα ερωτήματα είναι σε πόσο χρόνο ορίζει ο νόμος
την ένταξη νέων σκευασμάτων στη λίστα και τελικά πόσος είναι αυτός ο κατάλογος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, πριν δημιουργηθεί η νομοθεσία
για την Επιτροπή Αξιολόγησης Φαρμακευτικής Καινοτομίας (ΗΤΑ) και συγκεκριμένα
από το Μάρτιο του 2018 έως και τον Ιούλιο του 2018 είχαν κατατεθεί αιτήσεις
ένταξης στη λίστα για 15 σκευάσματα. Παρά το γεγονός ότι οι σχετικές αιτήσεις
έγιναν πριν την νέα νομοθεσία για τον ΗΤΑ, τελικά εντάχθηκαν στις διαδικασίες
που προέβλεπε η τελευταία. Από τον Αύγουστο του 2018 μέχρι και τα τέλη
Φεβρουαρίου του 2019 οι αιτήσεις για νέα σκευάσματα προς αξιολόγηση ήταν 79,
φθάνοντας έτσι συνολικά τα 94.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι τα λεγόμενα περί των 10 νέων
προϊόντων που αναμένονται να ενταχθούν στην ελληνική αγορά εντός του φετινού
Απριλίου , αφορά μέρος από τα 15 σκευάσματα της περιόδου Μάρτιος 2018-Ιούλιος
2018. Ωστόσο, η πλευρά της φαρμακοβιομηχανίας ισχυρίζεται ότι από τη δεύτερη
"φουρνιά" των 79 θα έπρεπε να έχουν ήδη μπει και άλλα 28. Και ο λόγος
είναι ότι έχει περάσει ο χρόνος των 180 ημερών που ορίζει ο νόμος, καθώς 9
αιτήματα έγιναν τον Αύγουστο και 19 τον Σεπτέμβριο.
Παρόλα αυτά και παρά τις καθυστερήσεις, παράγοντας από
την πλευρά του κράτους μας ανέφερε ότι μετά την πρώτη λίστα νέων φαρμάκων που
αναμένεται το αμέσως προσεχές διάστημα -και στην οποία μεταξύ άλλων αναμένεται
ένα σκεύασμα για την ψωρίαση, ένα ορφανό, βιοoμοειδή, εμβόλιο παιδιατρικό, αναπνευστικό φάρμακο
κ.λπ.- η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί και επίσης η ελληνική πραγματικότητα
βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από άλλα ευρωπαϊκά κράτη όπου η αξιολόγηση
μπορεί να ξεπεράσει και το εξάμηνο
Iatronet.gr
3/4/2019
■ Αύξηση άνω του 2% στην αγορά φαρμάκου το 2018. Παρά την ικανοποιητική
διείσδυση των γενοσήμων, η αγορά συνεχίζει να αυξάνεται λόγω της διατήρησης
υψηλού μεριδίου από τα πρωτότυπα σκευάσματα.
Ιδιαίτερα
σημαντικό θα χαρακτήριζε κανείς το 2018, για την αγορά γενοσήμων φαρμάκων, καθώς παρουσιάστηκε σημαντική ενίσχυση του όγκου τους στα δίκτυα των φαρμακείων. Παρόλ’ αυτά και ενώ η αύξηση της διείσδυσης
θα έπρεπε να συνοδεύεται και από την μείωση της δαπάνης για φάρμακα, αυτό δεν επιβεβαιώνεται από τα
στοιχεία της αγοράς, όπου διαπιστώνεται η ισχυρή κυριαρχία των πρωτοτύπων
φαρμάκων. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία της εταιρείας Pharmacy Insights, τα γενόσημα σημείωσαν πέρυσι άνοδο 8,6% από
πλευρά όγκου διευρύνοντας το μερίδιό τους στο 28,5%, από 26,8% το 2017 και
25,6% το 2016.
Το γεγονός
αυτό σε συνδυασμό με τις μειώσεις των τιμών
θα έπρεπε λογικά να οδηγήσει και σε μείωση της αξίας των πωληθέντων φαρμάκων
στην εξωνοσοκομειακή αγορά. Όμως κάτι τέτοιο δε συνέβη, με τη συνολική αγορά
των συνταγογραφούμενων φαρμάκων να αυξάνει. Την ίδια στιγμή και η άνοδος των
τιμών των ΜΗΣΥΦΑ, οδήγησε σε
αύξηση της αξίας των πωλήσεων της συγκεκριμένης κατηγορίας , παρά τη σημαντική
μείωση του όγκου των πωλούμενων τεμαχίων, εξέλιξη που οδήγησε την αξία της συνολικής αγορά φαρμάκου στα ιδιωτικά φαρμακεία σε άνοδο πάνω από
2%.Ειδικότερα, οι αξίες των πωληθέντων φαρμακευτικών
σκευασμάτων στα ιδιωτικά φαρμακεία της χώρας κατά το 2018 ανήλθαν σε 3.364 εκατομμύρια ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,1% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Αντίστοιχα οι
πωληθείσες συσκευασίες ανήλθαν 364 εκατομμύρια παρουσιάζοντας
σταθερότητα σε σχέση με το 2017 (αύξηση 0,7%). Από
το σύνολο των πωληθέντων συσκευασιών το 92,2% σε αξίες και το 81,3% σε τεμάχια
ανήκουν στα συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΣΥΦΑ), ενώ
τα υπόλοιπα στα μη συνταγογραφούμενα (ΜΥΣΗΦΑ).
Αν
επικεντρωθούμε στις αξίες, τα ΣΥΦΑ παρουσιάζουν αύξηση κατά 1,7% σε σχέση με το
2017 φτάνονταν τα 3,1 δις. ευρώ ενώ σημειώθηκε
άνοδος 2,1% σε τεμάχια φτάνοντας τα
295.956.612. Τα πρωτότυπα αποτελούν το 77,4% σε αξίες και το 71,4% σε
τεμάχια παρουσιάζοντας σταθερότητα σε σχέση με το 2017. Τα γενόσημα είχαν σημαντική αυξητική τάση τόσο σε αξίες
(4,7%), όσο και σε τεμάχια (8,6%). Εδώ φαίνεται ότι η μείωση των
τιμών οδήγησε στην σημαντικά χαμηλότερη αύξηση των πωλήσεων σε αξία έναντι της
αύξησης στον όγκο.
Εδώ
διαπιστώνουμε επίσης το εξής: Τα γενόσημα αυξήθηκαν σε όγκο στα περίπου 84,27 εκατομμύρια
συσκευασίες από 77,57 εκατομμύρια. Αντίστοιχα τα πρωτότυπα μειώθηκαν στα 211,68
εκατομμύρια από 212,1 εκατομμύρια, δηλαδή μόλις 420 χιλιάδες. Θα ανέμενε κανείς
ότι θα υπήρχε μεγαλύτερη πτώση στα πρωτότυπα αφού μια μερίδα αυτών θα
υποκαθιστούνταν από τα γενόσημα.
Τιμές
Πέρα από το
όγκο, εξήγηση για την άνοδο της αγοράς δίνεται και από την εικόνα των τιμών. Η
μέση τιμή πώλησης των πρωτότυπων διαμορφώθηκε στα 11,3
ευρώ αυξημένη κατά 1% σε σχέση με το 2017, που σημαίνει ότι έγινε μερική
αντικατάσταση σε ακριβότερα πρωτότυπα φάρμακα, ενώ η μέση τιμή
των πωληθέντων γενόσημων ήταν 8,3 ευρώ μειωμένη κατά 3,6%. Αντίστοιχα η
αγορά για τα ΜΗΣΥΦΑ δείχνει
αύξηση 7,8% σε αξίες και μείωση κατά 5,3% σε τεμάχια και αύξηση της μέσης τιμής
της συσκευασίας κατά 13,9%. Η αύξηση αυτή οφείλεται στη απελευθέρωση των τιμών
πώλησης των ΜΗΣΥΦΑ.
Κατηγορίες
Κάνοντας
περαιτέρω ανάλυση των ΣΥΦΑ σε επίπεδο θεραπευτικής κατηγορίας, το καρδιαγγειακό σύστημα εξακολουθεί να κράτα τα ηνία σε
μερίδιο αγοράς αλλά με συνεχώς μειούμενο ποσοστό κατά την τριετία 2016-2018.
Ακολουθεί η πεπτική οδός και μεταβολισμός με αυξητικές τάσεις, το νευρικό
σύστημα με μειούμενη συμμετοχή, το αίμα με αυξημένα ποσοστά και το αναπνευστικό
σύστημα με σταθερή συμμετοχή. Οι λοιμώξεις παρουσιάζουν άνοδο οι δε
μυοσκελετικές παθήσεις και το ουροποιητικό έχουν σταθερή πορεία.
Ειδικότερα,
το μερίδιο των φαρμάκων για το Καρδιαγγειακό σύστημα
διαμορφώθηκε στο 21,3% από 24,7% το 2016, για την Πεπτική οδό και το μεταβολισμό στο17,7% από 16,8% το 2016, το Νευρικό
σύστημα στο 13,6% από 14,5%, το Αίμα και αιμοποιητικά όργανα στο 10,2% από 8,6%, το Αναπνευστικό σύστημα στο
8,6% από 8,7%, στα Φάρμακα κατά των λοιμώξεων
για συστηματική χορήγηση στο 8,5% από 7,6%, τα
Φάρμακα αρθροπαθειών και μυοσκελετικών παθήσεων
στο 4,9% από 4,8%, το Ουροποιογεννητικό σύστημα
και τις ορμόνες του φύλου στο 3,4% (σταθερό
μερίδιο την τριετία) και τα Δερματολογικά φάρμακα
στο 2,6% από 2,4% το 2016. HealthMag 15/4/2019
ΣΦΕΕ-ΠΕΦ
■ Αυξάνονται σε ένταση οι φωνές που προειδοποιούν για
το αδιέξοδο στο οποίο φέρεται να βρίσκεται η φαρμακοβιομηχανία και τους κινδύνους
που ελλοχεύουν για την επάρκεια των φαρμάκων, λόγω των πολιτικών των τελευταίων
ετών, με αποκορύφωμα το clawback.
Που βρισκόμαστε
Με το αγκάθι των αυτόματων επιστροφών να βρίσκεται
στην καρδιά των προβληματικών πολιτικών, που διογκώνονται από τους ανεπαρκείς
προϋπολογισμούς, σύσσωμη η φαρμακοβιομηχανία αξιώνει την επανεξέταση τους,
εστιάζοντας στην παροχή κινήτρων, στο πλαίσιο της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης
του Συλλόγου Αντιπροσώπων Φαρμακευτικών Ειδών και Ειδικοτήτων (Σ.Α.Φ.Ε.Ε.).
«Κανείς δεν έχει καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος,
ούτε η κυβέρνηση ούτε τα κόμματα της αντιπολίτευσης», ανέφερε ο Θεόδωρος
Τρύφων, πρόεδρος της ΠΕΦ, κατά το σύντομο χαιρετισμό του. «Πρέπει να βρούμε
άλλο τρόπο να τους βοηθήσουμε να το αντιληφθούν. Οι θυγατρικές ξένων εταιριών
δεν θα μπορούν να φέρουν φάρμακα στην Ελλάδα ή θα καθυστερούν να τα φέρουν, ενώ
σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των εγχώριων φαρμακοβιομηχανιών δημιουργείται μια
νέα γενιά υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Αυτό σε κάποιου τα χέρια θα σκάσει»,
συμπλήρωσε.
Η κατάσταση των υποχρεωτικών επιστροφών γίνεται κάθε
χρόνο και χειρότερα, σημείωσε ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ, Ολύμπιος Παπαδημητρίου.
«Η Πολιτεία πρέπει να δει το θεσμό με διαφορετική ματιά, γιατί να
συνεχίσει να ασχολείται με τη δικαιότερη κατανομή, θα πρέπει να ασχοληθεί με
τον περιορισμό και τη συγκράτηση», σημείωσε.
«Είμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα διάλογο που εξελίσσεται
σε προσχηματικός», σημείωσε από την πλευρά του ο Μάκης Παπαταξιάρχης,
Πρόεδρος του PIF, τονίζοντας πως αναζητούνται ανατροπές στην επιλογή λύσεων.«Το
φάρμακο ενοχοποιήθηκε περισσότερο από ό,τι του αναλογούσε», σημείωσε από την
πλευρά του Απόστολος Βαλτάς, Πρόεδρος ΠΦΣ. Σημείωσε, δε, πως και οι
φαρμακοποιοί πλήρωσαν ακριβά τις περικοπές και τα clawback. «Το φαρμακείο βίωσε
μείωση κερδών πάνω από 30%, προσθέτοντας πως «αν συνυπολογίσουμε και τη
συνολική μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης και τις άλλες επιπτώσεις της
λιτότητας, φτάνουμε σε μια μείωση κερδών της τάξης του 65-70%».
Απέτυχε ο εξορθολογισμός
Λάβρος κατά των μνημονιακών
πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί στο Φάρμακο εμφανίστηκε ο Βασίλειος
Πενταφράγκας, Εντεταλμένος Σύμβουλος Δ.Σ. Πανελλήνιας Ένωσης
Φαρμακοβιομηχανίας, Διευθυντής Εταιρικών Υποθέσεων της Φαρμακοβιομηχανίας
ELPEN.
«Η εστίαση στην τιμολογιακή πολιτική
δεν μας βγάζει πουθενά», τόνισε ξεκαθαρίζοντας πως διαρθρωτικά μέτρα δεν
υπάρχουν. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε την αποτυχία ουσιαστικού εξορθολογισμού στην
προσπάθεια παραγωγής βιώσιμων εξοικονομήσεων», συμπλήρωσε. Συνεπώς, μοναδική
διέξοδος είναι ο εξορθολογισμός του συστήματος με ανάδειξη και εκμετάλλευση
κάθε προστιθέμενης αξίας.
Κατά τον κ. Πενταφράγκα, η
αναντιστοιχία λόγων και πράξεων θα πρέπει κάποτε επιτέλους να σταματήσει : Από
τη μια πλευρά η ελληνική παραγωγική φαρμακοβιομηχανία αναγνωρίζεται ως
αναπτυξιακός κλάδος που δημιουργεί σημαντική Προστιθέμενη Αξία και από την άλλη
όλες οι πολιτικές των τελευταίων ετών – με αποκορύφωμα το clawback –
υπονομεύουν στην πράξη τη δυναμική αυτή». Εκτιμάται ότι η ελλιπής αξιοποίηση
των δυνατοτήτων της ελληνικής παραγωγικής φαρμακοβιομηχανίας στοιχίζει στην
ελληνική οικονομία 0,5% του ΑΕΠ !
Οι εξαιρετικά χαμηλοί (ανεπαρκείς)
κλειστοί προϋπολογισμοί για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη έχουν ως αποτέλεσμα
τη δημιουργία δραματικών υπερβάσεων. Παρά τις τεράστιες μειώσεις που επιβλήθηκαν
στις τιμές των φαρμάκων και ειδικότερα στα ελληνικά οικονομικά φάρμακα,
συνεχίζεται η δραματική και αναίτια επιβάρυνση τους με συνεχώς υψηλότερο
Clawback κάθε χρόνο.
Οι βασικές αιτίες της διαρκούς
αύξησης της δαπάνης και του Clawback είναι η αδυναμία ελέγχου του όγκου και
αδυναμία ελέγχου της υποκατάστασης, η αδυναμία αξιολόγησης της επίπτωσης των
νέων δραστικών ουσιών στη δαπάνη και η αδυναμία ελέγχου της συνταγογράφησης
Φαρμάκων Υψηλού Κόστους, η συμπερίληψη δαπανών πρόληψης & πρόνοιας στη
φαρμακευτική δαπάνη και η διατήρηση αντικινήτρων για τη χρήση οικονομικότερων
σκευασμάτων.
Προτάσεις για τη φαρμακευτική δαπάνη
και το clawback
Συνεπώς, μοναδική διέξοδος είναι ο
εξορθολογισμός του συστήματος με ανάδειξη και εκμετάλλευση κάθε προστιθέμενης
αξίας, κατά τον κ. Πενταφράγκα. Στην κατεύθυνση αυτή η ΠΕΦ αναδεικνύει 5 σημεία
που μπορούν να καταστήσουν βιώσιμη τη φαρμακευτική δαπάνη και το clawback. Σε
αυτά τα πέντε πρόσθεσε, όμως, και τις συναινέσεις.
«Θα πρέπει να κάνουμε όλοι ένα βήμα
πίσω και να βρούμε κοινούς τόπους», υπογράμμισε. Υπογράμμισε, όμως, ότι οι
συναινέσεις δεν αφορούν μόνο τον κλάδο. «Δεν είναι δυνατόν το σοβαρότατο θέμα
της υγειονομικής περίθαλψης και της φαρμακευτικής δαπάνης να είναι πεδίο
αντιπαράθεσης μέσα στο κοινοβούλιο. Σε τι; Σε ποιος μας κατέστρεψε πιο πολύ; Αν
δεν γίνει κατανοητό ότι απαιτούνται συναινέσεις που θα ξεκινήσουν από ψηλά, δεν
πρόκειται να βγούμε από το φαύλο κύκλο.
Πριν από αυτό όμως, παρέθεσε τις συγκεκριμένες 5
προϋποθέσεις για τη βελτίωση της φαρμακευτικής πολιτικής:
1. Επιμερισμός του κλειστού προϋπολογισμού της δημόσιας
φαρμακευτικής δαπάνης σε τρεις υπο-προϋπολογισμούς: (α) on patent, (β) Ν.3816
και (γ) φάρμακα απροστάτευτης αγοράς (off patent + γενόσημα). Αυτό θα
σταματήσει επιτέλους την αδικία όπου τα γενόσημα και τα παλαιά δοκιμασμένα
φάρμακα, επιβαρύνονται με clawback λόγω της αύξησης της δαπάνης που προκαλούν
τα νέα πολύ ακριβά φάρμακα που διατίθενται κυρίως μέσω των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ
2. Κάλυψη της δαπάνης των εμβολίων και των ορών από
διαφορετικό κονδύλι σύμφωνα και με τη μεθοδολογία του Συστήματος Λογαριασμών
Υγείας του ΟΟΣΑ.
3. Κάλυψη από τον προϋπολογισμό πρόνοιας τουλάχιστον του
50% της δαπάνης που αφορά στους ανασφαλίστους. Η φαρμακοβιομηχανία με
συναίσθημα ευθύνης και πίστη στην αξία της κοινωνικής προσφοράς, έχει εδώ και μια
τριετία αναλάβει την κάλυψη αυτού του σημαντικού κόστους που μόνο το 2018
αναμένεται να ξεπεράσει τα 200 εκατ. €. Όμως πλέον η επιβάρυνση αυτή ξεπερνά
τις δυνατότητές της
4. Κίνητρα για την επιλογή οικονομικότερων θεραπειών σε
γιατρούς, φαρμακοποιούς και πολίτες.
5. Αξιοποίηση δεδομένων ηλεκτρονικής συνταγογράφησης
έλεγχος και λογοδοσία.
ΣΦΕΕ
■ ΣΦΕΕ: Οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη βιωσιμότητα
και την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας
Παρά την έξοδο από τα μνημόνια η λιτότητα στον χώρο
της υγείας συνεχίζεται δεδομένου ότι η λογική της κλειστής φαρμακευτικής
δαπάνης επεκτείνεται μέχρι το 2022 με νομοθετική ρύθμιση.
Σύσσωμος ο κλάδος του φαρμάκου εκφράζει την έντονη
ανησυχία του για την κατάσταση στο χώρο του φαρμάκου και την πεποίθηση ότι το
2019, που αποτελεί την πρώτη μετα-μνημονιακή χρονιά, θα πρέπει επιτέλους να
βρεθεί μια ισορροπία που θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας
και των παρόχων, την καλή υγεία των πολιτών αλλά και την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτά αναφέρει ο ΣΦΕΕ και συνεχίζει.
Παρά την έξοδο από τα μνημόνια η λιτότητα στον χώρο
της υγείας συνεχίζεται δεδομένου ότι η λογική της κλειστής φαρμακευτικής
δαπάνης επεκτείνεται μέχρι το 2022 με νομοθετική ρύθμιση, γεγονός που
επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τις συνθήκες λειτουργίας και τις προοπτικές του
κλάδου στη χώρα μας. Η έλλειψη προβλεψιμότητας και σταθερότητας, οι υπέρογκες
άμεσες κι έμμεσες επιβαρύνσεις, το ανεξέλεγκτο clawback, απειλούν ευθέως τη
βιωσιμότητα των εταιριών του κλάδου και την πρόσβαση των ασθενών σε νέες, αλλά
και υπάρχουσες καταξιωμένες θεραπείες.
Σε μια χώρα που γερνά ολοένα και περισσότερο, σε μια
χώρα που η νοσηρότητα αυξάνεται, που νέες καινοτόμες θεραπείες θέλουμε να
βρίσκονται στη διάθεση των ασθενών, που η ελάφρυνση της συμμετοχής των ασθενών
είναι κοινωνική επιταγή, η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη παραμένει σταθερή για
τέταρτη συνεχή χρονιά, για τον ΕΟΠΥΥ στα 1,945 δις Ευρώ και για τα νοσοκομεία
στα 570 εκατ. Ευρώ. Προηγήθηκε μια δραστική μείωση της φαρμακευτικής
δαπάνης κατά 60% σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία με αποτέλεσμα η δημόσια
φαρμακευτική δαπάνη κατά κεφαλή στη χώρα μας να βρίσκεται στα 188 ευρώ, ενώ
στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου είναι 246 ευρώ και στο σύνολο των ευρωπαϊκών
χωρών είναι 303 ευρώ. Παρ’ όλα αυτά η πολιτική αυτή δεν επηρέασε την πρόσβαση των
ασθενών στις θεραπείες τους μέχρι σήμερα, γιατί οι φαρμακευτικές εταιρίες, μέσω
των υποχρεωτικών εκπτώσεων κι επιστροφών (clawback και rebates), απορρόφησαν
όλη την υπέρβαση.
Για πόσο ακόμη όμως;
Η έως τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική για το φάρμακο όχι
μόνο απειλεί την ίδια την ύπαρξη των φαρμακευτικών εταιριών, αλλά αποτελεί και
βασικό εμπόδιο στην περαιτέρω συμβολή του κλάδου στην οικονομική ανάπτυξη της
χώρας. Δεν είναι ρεαλιστικό να προσδοκά κανείς να εισέλθει ο κλάδος σε τροχιά
ανάπτυξης, όταν απειλείται η ίδια του η βιωσιμότητα:
§ Κάθε χρόνο το clawback αυξάνεται δραματικά και σύμφωνα
με τα μέχρι τώρα στοιχεία του 2018 οι επιβαρύνσεις (clawback και rebate) θα
ξεπεράσουν τα € 990 εκατ. στην εξωνοσοκομειακή δαπάνη ενώ εάν υπολογίσουμε και
τα νοσοκομεία (€436 εκατ. κατ’ ελάχιστο) το ποσό θα πλησιάσει τα €1,5 δις (από
€1,2 δις που έφτασε το 2017)!
§ Οι δυσβάσταχτες αυτές επιβαρύνσεις είναι 4 φορές πάνω
από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο και, παράλληλα, το υψηλότερο ποσοστό από κάθε άλλο
κλάδο της Ελληνικής οικονομίας!
§ Ο κλάδος αποτελεί βασικό πυλώνα χρηματοδότησης του
δημόσιου συστήματος υγείας, καθώς μόνο από υποχρεωτικές επιστροφές και
εκπτώσεις (clawback και rebate) έχει αποδώσει στο κράτος € 5,3 δις. για τα έτη
2012-2018!
Το μήνυμά μας προς την Πολιτεία είναι απλό και σαφές:
Εάν δεν υλοποιηθούν τώρα κάποια απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές, εάν δεν
τεθούν όρια στο clawback, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις θα είναι αδύνατο να
συνεχίσουν να στηρίζουν τη Δημόσια Υγεία και την Οικονομία και το Κράτος θα
είναι αδύνατο να παρέχει μακροπρόθεσμα σωστή φροντίδα για τους Έλληνες πολίτες.
Για να επιβιώσει ο κλάδος και να μεγιστοποιηθεί η
συμβολή του στην δημόσια υγεία και την οικονομία απαιτούνται σταθερότητα και
προβλεψιμότητα καθώς και άμεση υλοποίηση των νομοθετημένων μεταρρυθμίσεων.
Μεταρρυθμίσεις, όπως αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας
(ΗΤΑ), διαπραγμάτευση τιμών, μητρώα ασθενών, θεραπευτικά πρωτόκολλα,
ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς, ελεγκτικοί μηχανισμοί στην ηλεκτρονική
συνταγογράφηση έπρεπε να είναι ήδη σε πλήρη ισχύ. Επίσης, το μέγεθος της
δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης θα πρέπει να επαναξιολογηθεί με βάση τις
τρέχουσες επιδημιολογικές αλλά και υγειονομικές ανάγκες. Θα πρέπει ακόμη
να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας πρόσθετων προϋπολογισμών για την πρόληψη
(εμβόλια), τις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες και άλλες ανελαστικές συνιστώσες της
δαπάνης.
Το σημαντικότερο όλων όμως, είναι να καθιερωθεί
συνυπευθυνότητα μεταξύ του Κράτους και της Φαρμακοβιομηχανίας, σε σχέση με την
κάλυψη της υπέρβασης στη φαρμακευτική δαπάνη.
Τέλος, μια δέσμη ουσιαστικών αναπτυξιακών κινήτρων θα
δώσει τη δυνατότητα στον κλάδο να μεγιστοποιήσει τις αναπτυξιακές προοπτικές
του, όπως για παράδειγμα η αφαίρεση των δαπανών έρευνας και ανάπτυξης από το
clawback.
Στην προσπάθεια για την επίτευξη σημαντικών ρυθμών ανάπτυξης,
ο κλάδος του φαρμάκου μπορεί να έχει καθοριστική συνεισφορά. Ήδη συμβάλλει στην
επίτευξη των εθνικών στόχων, καθώς αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους
πυλώνες της Εθνικής Οικονομίας με συμβολή 3,5% στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν
(ΑΕΠ), υποστηρίζει 26.000 άμεσες και πολλαπλάσιες έμμεσες θέσεις εργασίας και
αντιπροσωπεύει το 18% των συνολικών δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη, ενώ
ταυτόχρονα το φάρμακο κατέχει σημαντικό εξαγωγικό μερίδιο.
Στο άμεσο μέλλον η φαρμακοβιομηχανία προτείνει τη
σύναψη μνημονίου συνεργασίας με την Πολιτεία, διάρκειας 3-5 ετών, όπου θα
διαμορφώνεται ένα συνοπτικό πλαίσιο στόχευσης για όλους τους εμπλεκόμενους
φορείς. Σε κάθε περίπτωση στο επίκεντρο της φαρμακευτικής πολιτικής θα πρέπει
να είναι η προαγωγή της Δημόσιας Υγείας προς όφελος των ασθενών.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
BIOMHXANIKH ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών αυξήθηκε κατά +4,8%
τον Φεβρουάριο του 2019 (+4,5% στο 2μηνο του 2019), έναντι οριακής υποχώρησης
τον αντίστοιχο μήνα του 2018 (-0,1%), με τον ρυθμό ανόδου να ενισχύεται,
αντίθετα με τις διεθνείς τάσεις και τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών για
εξασθένιση της μεταποιητικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Η άνοδος της
παραγωγής στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών κατά το πρώτο 2μηνο του 2019
οφείλεται κυρίως στους κλάδους βασικών μετάλλων (+15%), φαρμακευτικών προϊόντων (+25,5%), καπνού (+69,7%) και επισκευής
μηχανημάτων (+14,8%).
ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟ (ΕΛΣΤΑΤ , Φεβ 2019)
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΒTEYXΟΣ
44 | 16 Απριλίου 2019
| σελ. 8
ΔΕΙΚΤΗΣ
ΟΓΚΟΥ ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ(% μεταβολή ανά κατηγορία καταστημάτων, ΕΛΣΤΑΤ, Ιαν. 2019)
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΒ TEYXΟΣ
44 | 16 Απριλίου 2019
| σελ. 8
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ
ΔΑΠΑΝH
■ Νοσοκομεία: Εκτός προϋπολογισμού για φάρμακα κατά 47% στο πρώτο δίμηνο. Ανησυχίες για την υπέρβαση
από τις φαρμακευτικές.
Καλπάζει
η νοσοκομειακή δαπάνη για φάρμακα με
αποτέλεσμα ολόκληρη η φαρμακευτική αγορά να εκφράζει έντονη ανησυχία για τις υπερβάσεις που θα καταγραφούν στη διάρκεια της φετινής χρονιάς.
Ήδη από το πρώτο δίμηνο του έτους, τα στοιχεία δείχνουν υπέρβαση της
τάξης του 47% σε σχέση με τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό όπως είναι κατανεμημένος σε δωδεκατημόρια. Βέβαια,
τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο, οι δαπάνες συνήθως είναι αυξημένες, λόγω
αυξημένης ζήτησης υπηρεσιών, όμως και πάλι, η προβλεπόμενη μείωση της ζήτησης
κατά τους θερινούς μήνες δεν αναμένεται να μπορέσει να ισοσκελίσει το ύψος της
παρούσας υπέρβασης.
Η αυξημένη
κατανάλωση φαρμάκων για τους πρώτους δύο μήνες του 2019, καταγράφηκε σε ένα
περιβάλλον όπου δεν έχουν μπει στην αγορά καινούρια φάρμακα,
παρότι έχουν εγκριθεί και τιμολογηθεί νέα σκευάσματα, καθώς όλα τους
περιμένουν την έγκριση από τις επιτροπές Αξιολόγησης και Διαπραγμάτευσης,
προκειμένου να αποζημιώνονται από το σύστημα υγείας.
Έτσι μπορεί να αποδοθεί σε αυξημένη ζήτηση και μάλιστα σε
φάρμακα σοβαρών παθήσεων τα οποία είναι ακριβά σκευάσματα, όσο κι αν η πρόσβαση των ασθενών στις δημόσιες δομές υγείας είναι
δύσκολη και με μεγάλες καθυστερήσεις.
Αναλυτικά,
σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία του υπουργείου Υγείας σε ότι αφορά
τη νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη για τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2019, η δαπάνη για τα Νοσοκομεία του
ΕΣΥ ανέρχεται στα 122.800.000 ευρώ, επί προϋπολογισμού 83.320.000 ευρώ.
Η υπέρβασηπου καταγράφηκε δηλαδή του δύο πρώτους μήνες, έφτασε τα 39.480.000 ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο μισό προϋπολογισμό (47%) για τους δύο αυτούς
μήνες.
Τα πράγματα
είναι πολύ χειρότερα για το Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, του
οποίου η δαπάνη για Ιανουάριο και Φεβρουάριο έφτασε στα 3.700.000 ευρώ με
ένα προϋπολογισμό 2.160.000 ευρώ, εμφανίζοντας μια υπέρβαση που ανέρχεται στα 1.540.000 ευρώ, δηλαδή στο 71% επί του
προϋπολογισμού του νοσοκομείου.
Ο παραπάνω
ρυθμός υπέρβασης αποτυπώνει την αδυναμία των προβλεπόμενων
πιστώσεων να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού σε
φαρμακευτική περίθαλψη, ιδίως όταν πρόκειται για περιστατικά που χρειάζονται
νοσηλεία, πρόκειται δηλαδή για πολύ σοβαρά περιστατικά.
Το γεγονός έχει αναγνωριστεί από την
πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας, όμως οι δεσμεύσεις από την επιτήρηση της
μεταμνημονιακής εποχής της χώρας δεν της επιτρέπουν να ελπίζει σε ουσιαστικές
οικονομικές παρεμβάσεις, παρά τη δηλωμένη βούληση.
Έτσι, η εν λόγω υπέρβαση θα επιβαρύνει το νοσοκομειακό clawback των φαρμακευτικών εταιριών, οι οποίες έχουν επίσης εκφράσει την αδυναμία τους να
συνεχίσουν με τους συγκεκριμένους ρυθμούς καταβολής υποχρεωτικών
επιστροφών.
Και η αδυναμία αυτή, δεν αφορά μόνο τις ελληνικές
επιχειρήσεις οι οποίες έχουν κάνει λόγο για δημιουργία μιας νέας γενιάς
"προβληματικών επιχειρήσεων".
Το πρόβλημα επεκτείνεται και στις πολυεθνικές
φαρμακευτικές, οι εκπρόσωποι των οποίων μετρούν το χρόνο κατά τον οποίο οι
μητρικές εταιρίες δεν θα επιλέξουν να επενδύουν στη χώρα μας, μεταφράζοντας τις
επιπτώσεις σε καθυστερήσεις νέων θεραπειών να έρθουν στη χώρα μας ή συρρίκνωση
των ελληνικών θυγατρικών από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού.
HealthMag
23/4/2019
■ Γιατί η
Ελλάδα γέμισε φαρμακεία στην κρίση- Τριπλάσια σε σχέση με την ΕΕ.
Το γεωγραφικό ανάγλυφο της ελληνικής επικράτειας σε
συνδυασμό με το ονομαστικά υψηλό περιθώριο κέρδους των φαρμακευτικών προϊόντων
έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο φαινόμενο ανάπτυξης φαρμακείων στη χώρα, με τον
αριθμό τους να θεωρείται ιδιαίτερα υψηλός σε σχέση με τον πληθυσμό.
Η έκδοση του ΙΟΒΕ «Η Φαρμακευτική
αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα & Στοιχεία 2018» υιοθετώντας τις επίσημες
μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, σημειώνει ότι ο αριθμός των φαρμακείων που αναλογούν ανά
100.000 πολίτες στην Ελλάδα είναι υπετριπλάσιος του μέσου όρου των χωρών της
Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28.
Ένας παράγοντας που θεωρείται ότι αποτελεί ισχυρό
κίνητρο για το άνοιγμα φαρμακείου αποτελεί το περιθώριο κέρδους.
Το θεσμοθετημένο μικτό περιθώριο κέρδους των
φαρμακοποιών για συνταγογραφούμενα φάρμακα μέχρι την τιμή των 50 ευρώ
είναι 30%.Τα σκευάσματα αυτά είναι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που
διακινούνται από τα ιδιωτικά φαρμακεία (υπολογίζεται ότι είναι το 97%). Βέβαια
σύμφωνα με τους φαρμακοποιούς αν αφαιρεθούν τα έξοδα για τη συντήρηση ενός
φαρμακείου σε συνδυασμό με τους μισθούς που πληρώνονται, το καθαρό περιθώριο
υποχωρεί χαμηλότερα από 18%.
Την ίδια στιγμή το περιθώριο για τα μη συνταγογραφούμενα
φάρμακα είναι 35%, όπως επίσης και για τα φάρμακα που ανήκουν στην «αρνητική
λίστα» δηλαδή για να τα δώσει ο φαρμακοποιός θα πρέπει να υπάρχει συνταγή
γιατρού, αλλά το κόστος θα το καλύψει όλο ο ασθενής.
Φαρμακοποιός – Σύμβουλος
Ένα ακόμη στοιχείο που έχει ευνοήσει την ανάπτυξη του
δικτύου των φαρμακείων είναι και το γεγονός ότι αποτελούν και άτυπα μονάδα
πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Πολλοί πολίτες, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες
περιοχές συμβουλεύονται τους φαρμακοποιούς για θέματα υγείας και επίσης το
μεγαλύτερο μέρος των εμβολιασμών του πληθυσμού –ειδικά για τη γρίπη- γίνεται στα
φαρμακεία. Μάλιστα η συγκεκριμένη διαδικασία πρόσφατα θεσμοθετήθηκε και υπάρχει
νόμος που δίνει το δικαίωμα αυτό στους φαρμακοποιούς.
Σχετικά με την πυκνότητα των φαρμακείων στην Ελλάδα,
με βάση την ΕΛΣΤΑΤ αντιστοιχούν 97 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους για το 2017,
όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ28 είναι 31 φαρμακεία ανά 100.000
κατοίκους. Μάλιστα η επόμενη χώρα με υψηλή πυκνότητα απέχει παρασάγγας από την
Ελλάδα και είναι η Κύπρος με 55 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους και ακολουθούν
η Μάλτα και η Βουλγαρία με 51.
Μπορεί λοιπόν η εγχώρια αγορά φαρμάκων από τα δίκτυα
των φαρμακαποθηκών και φαρμακείων από τα 7 (και πλέον) δισ. ευρώ του 2009 που
ήταν το ανώτερο επίπεδο, να υποχώρησε το 2018, σύμφωνα με εκτιμήσεις, στα
περίπου 4-4,1 δισ. ευρώ, όμως αυτή η μείωση, σε ποσοστό που ξεπερνά το 40%, δεν
φαίνεται να επηρέασε την επιχειρηματικότητα στον κλάδο της διανομής φαρμάκων.
Αύξηση φαρμακείων
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, κατά το
έτος 2017 λειτούργησαν 10.420 φαρμακεία στο σύνολο της χώρας, εκ των οποίων τα
3.722 (35,7%) στην Περιφέρεια Αττικής. Αξίζει να αναφέρουμε ακόμη ότι το
ξέσπασμα της κρίσης στην Ελλάδα συνοδεύτηκε με… αύξηση των ελληνικών
φαρμακείων.
Ειδικότερα, το 2010 τα φαρμακεία έσπασαν ανοδικά το
φράγμα των 10.000, φτάνοντας στον υψηλότερο αριθμό τους τα 10.506 το 2014. Στη
συνέχεια υπήρξε μείωση το 2015 στα 10.362 και σταδιακά κινούνται και πάλι προς
τα πάνω. Η ΕΛΣΤΑΤ συνέλεξε από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο στοιχεία για
τον αριθμό των φαρμακοποιών (απασχολούμενων σε φαρμακεία) με έτος αναφοράς το
έτος 2017, σύμφωνα με τα οποία 11.251 φαρμακοποιοί εργάστηκαν στο συγκεκριμένο
δίκτυο συνολικά.
Όπως επισημαίνεται σε πρόσφατη
μελέτη της η ICAP η συντριπτική πλειονότητα των φαρμακείων αφορά σε μεμονωμένα
/ ανεξάρτητα καταστήματα. Το 55% εξ αυτών είναι ομόρρυθμες εταιρείες, το 37%
ατομικές επιχειρήσεις, ενώ το 8% αφορά ετερόρρυθμες εταιρείες. Υπενθυμίζεται
ότι ο νόμος 4509/2017 επέφερε αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων,
επαναφέροντας παλαιότερη υπουργική απόφαση η οποία επέτρεπε την ίδρυση
φαρμακείου σε μη φαρμακοποιούς, με το Συμβούλιο της Επικρατείας να έχει
θεωρήσει ότι το σκεπτικό της ήταν αντισυνταγματικό.
Ανάπτυξη αλυσίδων
Παρόλα αυτά ακόμη δεν υπάρχει
ανάπτυξη αλυσίδων στον κλάδο και επί της ουσίας διατηρείται το καθεστώς τα
φαρμακεία να ανήκουν σε φαρμακοποιούς. Να σημειωθεί ακόμη ότι η ραγδαία αύξηση
της χρήσης του διαδικτύου για την πραγματοποίηση αγορών οδήγησε ορισμένα φαρμακεία
στη σύσταση ηλεκτρονικού καταστήματος (ηλεκτρονικά φαρμακεία) προκειμένου να
ενισχύσουν τα έσοδά τους.
Οι εν λόγω επιχειρήσεις έχουν
πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, καθώς εμφανίζουν σημαντική ενίσχυση των
πωλήσεών τους, ως αποτέλεσμα τόσο της αυξανόμενης τάσης για αγορές μέσω
διαδικτύου όσο και των σημαντικών εκπτώσεων / προσφορών που πραγματοποιούν.
Επισημαίνεται ακόμη ότι η
πλειονότητα των εγχώριων φαρμακείων δίνει βάρος στην προώθηση και διάθεση
παραφαρμάκων (ιδιαίτερα συμπληρωμάτων διατροφής κ.λπ.) και καλλυντικών, με
στόχο την αύξηση του ποσοστού των κατηγοριών αυτών επί των συνολικών πωλήσεών
τους, επιδιώκοντας αφενός μεν αύξηση πωλήσεων, αφετέρου δε ενίσχυση της
κερδοφορίας. HEALTHPHARMA 27/4/2019
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
ΓΕΝΙΚΑ
■ 10 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε έκρηξη
στο κινεζικό εργοστάσιο φαρμάκων.
Αν και η Κίνα έχει καταβάλει προσπάθειες για την ενίσχυση της ασφάλειας
στον τομέα της χημικής βιομηχανίας, τα θανάσιμα ατυχήματα εξακολουθούν να θεωρούνται
κοινά. Μια έκρηξη και πυρκαγιά σε ένα κινεζικό εργοστάσιο κατασκευής φαρμάκων
αποδείχθηκε θανάσιμη τη Δευτέρα, όταν 10 εργαζόμενοι σκοτώθηκαν από εισπνοή
καπνού.
Η έκρηξη στην εγκατάσταση Qilu Tianhe Huishi Pharmaceutical Co. στην
ανατολική επαρχία Shandong πυροδοτήθηκε από σπινθήρες από έναν σωλήνα που
συγκολλείται στο εργοστάσιο, ανέφερε ο Rappler, επικαλούμενος το κρατικό
πρακτορείο ειδήσεων Xinhua. Δώδεκα
εργαζομένοι διάσωσης τραυματίστηκαν, αλλά οχι σε απειλητική για τη ζωή
κατάσταση, ανέφερε η υπηρεσία.
Σύμφωνα με τη δημοσίευση, αυτή η έκρηξη ακολουθεί ένα μήνα μετά την έκρηξη σε χημικό εργοστάσιο στην ανατολική
επαρχία Jiangsu που σκότωσε 78 και τραυμάτισε εκατοντάδες.
Το 2015, η GlaxoSmithKline αναγκάστηκε να σταματήσει την παραγωγή σε εργοστάσιο
στην Tianjin μετά από σειρά εκρήξεων και μαζική πυρκαγιά σε μια χημική αποθήκη
αποθήκευσης στη βιομηχανική περιοχή που σκότωσε 160 και προκάλεσε εκτεταμένες
ζημιές. Κανείς στο εργοστάσιο της GSK δεν τραυματίστηκε από την κοντινή έκρηξη,
αλλά η εγκατάσταση υπέστη βλάβη. FiercePharma
16/04/2019
ΕΞΑΓΟΡΕΣ
■ Η Merck λαμβάνει τη στήριξη της
Versum για την εξαγορά των 6,5 δισ.
Τη στήριξη του διοικητικού συμβουλίου της Versum Materials κέρδισε η Merck KGaA για την
βελτιωμένη πρόταση εξαγοράς της ύψους 6,5 δισ. δολαρίων, ξεπερνώντας την
αντίστοιχη της Entegris για τη συγχώνευση των δύο εταιρειών.
«Η πρόταση αυτή αποτελεί “ανώτερη πρόταση ” όπως καθορίστηκε από τη συμφωνία
συγχώνευσης την οποία είχε προηγουμένως ανακοινώσει η Versum με την Entegris
Inc», όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της..Η Entegris έχει το δικαίωμα να προτείνει
αναθεωρήσεις στην υφιστάμενη συμφωνία συγχώνευσης μέχρι τις 11 ΑπριλίουHEALTHPHARMA 08/04/2019
■ Roche: Εντός διμήνου η ολοκλήρωση
εξαγοράς της Spark έναντι 4,3 δισ.
Με αμείωτο ενδιαφέρον συνεχίζεται η προσπάθεια της Roche Holding να
επεκταθεί στον τομέα της γονιδιακής θεραπείας, εξαγοράζοντας την Spark
Therapeutics έναντι 4,3 δισ. δολ.
Η ελβετική εταιρεία τονίζει ότι επεκτείνει την πρόταση της μέχρι 2 Μαΐου
από την αρχική προθεσμία της Τετάρτης, έχοντας δεχθεί την απαραίτητη στήριξη
των μετόχων, που κατέχουν το 29,4% των μετοχών της Spark.
Χρειάζεται την πλειοψηφία για να προχωρήσει η πρότασή της. Εκπρόσωπος της
Roche δηλώνει στο Reuters ότι η συμφωνία θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου.
Για τη συμφωνία ο διευθύνων σύμβουλος της Roche, δήλωνε πριν από έναν μήνα
περίπου πως η εταιρεία σχεδιάζει να συνεχίσει να επενδύσει στο χαρτοφυλάκιο της
Spark, τονίζοντας πως θα συνεχίσει να επιχειρεί ως ανεξάρτητη εταιρεία εντός
του ομίλου Roche μετά την εξαγορά της.HEALTHPHARMA 3/04/2019
■ Η Catalent προχώρησε σε συμφωνία $ 1.2B με την ParagonBioservices
Στη δεύτερη μεγάλη εξαγορά ενός κατασκευαστή γονιδιακής θεραπείας τις
τελευταίες τρεις εβδομάδες, η Catalent έφτασε
σε συμφωνία ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την Paragon
Bioservices .
FiercePharma 15/04/2019
■ Η Novartis θα εξαγοράσει μια βιοτεχνολογική εταιρεία με έδρα την
Βοστώνη (IFMTherapeutics) για 1,6 δις
δολάρια η οποία έχει κάποια πειραματικά αντιφλεγμονώδη φάρμακα. 1/4/2019 FiercePharma
Οι top 15 φαρμακοβιομηχανίες σε έσοδα για το 2018
Ενώ τα 15 πρώτα ονόματα στη λίστα είναι τα ίδια,
υπήρξαν ανατροπές στη θέση που κατέλαβαν.
Παρά τη ρευστότητα των εξελίξεων που χαρακτηρίζει τον
φαρμακευτικό κλάδο, οι βασικοί παίκτες διατήρησαν και το 2018 το προβάδισμά
τους έναντι του ανταγωνισμού καταλαμβάνοντας τις πρώτες θέσεις στην παγκόσμια
κατάταξη. Johnson & Johnson, Roche, Pfizer, Novartis και Merck &
Co. κατέκτησαν και το 2018 τις 5 υψηλότερες θέσεις στον κλάδο, βάσει των
πωλήσεων που πραγματοποίησαν.
Στην πραγματικότητα, ενώ τα 15 πρώτα ονόματα στη λίστα
είναι τα ίδια, υπήρξαν ανατροπές στη θέση που κατέλαβαν. Από τη θέση Νο 5 που
είχε η Sanofi, έπεσε στο Νο 7, καθώς οι πωλήσεις της μειώθηκαν σχεδόν 2% σε
ετήσια βάση. Η Gilead Sciences, εξαιτίας των πιέσεων που δέχτηκε τα προηγούμενα
χρόνια στην τιμολόγηση της ηπατίτιδας C έχασε τρεις θέσεις στην παγκόσμια
κατάταξη και έτσι το 2018 βρέθηκε στην 13η σειρά.
Από την άλλη πλευρά, η Bristol-Myers Squibb ανέβηκε
από το Νο 15 στο Νο 12. Και αν συμπεριληφθούν και τα αποτελέσματα της
Celgene που εξαγόρασε, θα ανέβει και άλλα "σκαλοπάτια", το επόμενο
έτος.
Σημειώνεται ότι το 2018 θα έδινε στη BMS περίπου 38
δισ. δολ. σε ετήσιες πωλήσεις,προσθέτοντας τα έσοδα ύψους 15 δισ. δολαρίων της
Celgene, γεγονός που την κατατάσσει ανάμεσα στις 10 μεγαλύτερες
φαρμακοβιομηχανίες του κόσμου.
Η κατάταξη του επόμενου έτους, όπως αναφέρει το
δημοσίευμα, θα δει έναν νέο συμμετέχοντα την Takeda, η οποία πρόσφατα
εξαγόρασε τη Shire.
Επίσης υποστηρίζεται, ότι πολλές εταιρείες σε αυτή τη
λίστα αντιμετωπίζουν μεγάλες απώλειες πατεντών τα τελευταία χρόνια, ενώ
ετοιμάζονται και για δυνατά καινούργια λανσαρίσματα.
Η Amgen και η
Johnson & Johnson είδαν πέρσι τις απομιμήσεις των σκευασμάτων τους για την
αναιμία, ενώ η Amgen είχε επίσης να αντιμετωπίσει και τα βιο-ομοειδή..
Κοιτάζοντας μπροστά, αρκετές από αυτές τις κορυφαίες
εταιρείες στοχεύουν στην ανάπτυξη μοναδικών και πάλι σκευασμάτων στην κατηγορία
τους. Οι παρατηρητές της αγοράς πιστεύουν ότι η AbbVie, που εμπορεύεται το
κορυφαίο φάρμακο στον κόσμο, adalimumab, θα κερδίσει την έγκριση για το φάρμακο
ρευματοειδούς αρθρίτιδας upadacitinib φέτος.
Οι αναλυτές προβλέπουν ότι το φάρμακο θα αποφέρει
έσοδα ύψους 2,24 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 2024, κάτι που είναι πολύ
σημαντικό για την εταιρεία, καθώς το adalimumab θα ξεκινήσει να
αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό από τα βιοομοειδή, από το 2023. Στο μεταξύ,
Novartis, AstraZeneca και άλλες εταιρείες ετοιμάζουν νέα λανσαρίσματα
σημαντικών φαρμάκων εντός του 2019.
Συνολικά, η βιομηχανία συγκέντρωσε πέρσι εγκρίσεις για
59 νέα φάρμακα, γεγονός που αποτελεί χρονιά ρεκόρ για τον FDA. Μεταξύ αυτών
ήταν και το πρώτο σκεύασμα από κάνναβη, από την GW Pharma, ενώ λανσαρίστηκαν
και αρκετά νέα φάρμακα CGRP πρόληψης της ημικρανίας. Amgen, Novartis, Teva και
Eli Lilly εργάζονται για τη δημιουργία αυτής της νέας κατηγορίας.
Ωστόσο, με αυτές τις εξελίξεις δεν σημαίνει ότι είναι
και εύκολα τα πράγματα για τον κλάδο, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου Δημοκρατικοί
ελέγχουν την αμερικανική Βουλή, και νομοθέτες έχουν καλέσει διευθύνοντες
συμβούλους φαρμακοβιομηχανιών για να εξηγήσουν την τιμολόγηση των φαρμάκων
τους, αποσκοπώντας στη μείωση του κόστους. Επίσης αναμένεται ο Επίτροπος του
FDA Scott Gottlieb, M.D., να παραδώσει τα ηνία.
Τα υψηλότερα
έσοδα Φαρμακευτικών το 2018
|
ΕΤΑΙΡΙΑ
|
ΕΣΟΔΑ
2018( δις.δολ.)
|
ΕΣΟΔΑ 2017 (δις.δολ)
|
1
|
Johnson & Johnson
|
81.58
|
76.45
|
2
|
Roche
|
55.71
|
52.23
|
3
|
Pfizer
|
53.65
|
52.55
|
4
|
Novartis
|
53.17
|
50.14
|
5
|
Merck & Co.
|
42.29
|
40.12
|
6
|
GlaxoSmithKline
|
40.99
|
39.24
|
7
|
Sanofi
|
40.66
|
40.91
|
8
|
AbbVie
|
32.75
|
28.22
|
9
|
Bayer
|
29.88
|
30.02
|
10
|
Eli Lilly
|
24.56
|
22.87
|
11
|
Amgen
|
23.75
|
22.85
|
12
|
Bristol-Myers
Squibb
|
22.56
|
20.78
|
13
|
Gilead Sciences
|
22.13
|
26.1
|
14
|
AstraZeneca
|
21.05
|
22.50
|
15
|
Teva
Pharmaceutical Industries
|
18.85
|
22.39
|
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
563,58
|
547,37
|
Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι
τα έσοδα των 15 πρώτων πολυεθνικών εταιριών αυξήθηκαν κατά 2,96% το 2018 σε
σχέση με το 2017 ( + 16,21 δις δολ ).
Iatronet.gr 9/4/2019
ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΜΕΤΑΞΎ ΤΩΝ
ΕΤΑΙΡΙΏΝ
■ Η Novartis αφήνει ελεύθερη την Alcon.
Ολοκληρώθηκε η ανεξαρτητοποίηση της εταιρείας
οφθαλμολογικών προϊόντων Alcon από τον όμιλο της Novartis .Η αξία της νέας
αυτόνομης εταιρείας ανέρχεται σε 28 δις ελβετικά φράγκα και οι μέτοχοι
της Novartis έλαβαν μία μετοχή Alcon για κάθε 5 μετοχές της φαρμακευτικής
εταιρείας, που κατείχαν στις 8 Απριλίου.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Novartis δήλωσε: «Η Alcon
έχει επιδείξει σταθερή ανάπτυξη και έρχεται στην αγορά από μια θέση ισχύος.
Τους ευχόμαστε τα καλύτερα για το μέλλον. Στη Novartis συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε
ξανά τον εαυτό μας ως μια κορυφαία εταιρεία φαρμάκων που βασίζεται σε
πρωτοποριακά φάρμακα, επιστήμες δεδομένων και πλατφόρμες προηγμένης θεραπείας».
Πάντως, το χαρτοφυλάκιο φαρμάκων για την οφθαλμολογία της Alcon – το οποίο
περιλαμβάνει το φάρμακο για το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας – θα παραμείνει
στη Novartis. Iatronet.gr
11/4/2019
■ Η Lilly
επικεντρώνεται σε νέα φάρμακα στην Κίνα, ξεφορτώνεται μάρκες αντιβιοτικών και εγκαταστάσεις παραγωγής
για 375 δις.δολ.
Εν μέσω εθνικής προσπάθειας καταστολής της υπερβολικής
χρήσης αντιβιοτικών, η Lilly πωλεί τα
κινεζικά δικαιώματα των παλαιών
αντιβιοτικών Ceclor και Vancocin, μαζί με τη μονάδα παρασκευής Ceclor, στην
τοπική εταιρεία Eddingpharm για 375 εκατομμύρια δολάρια. Η συμφωνία θα
επιτρέψει στην Lilly "να εστιάσει καλύτερα τους πόρους μας στις
συναρπαστικές νέες θεραπείες που προωθούμε στους βασικούς θεραπευτικούς τομείς
μας", δήλωσε ο επικεφαλής της Lilly της Κίνας. FiercePharma 26/04/2019
OIKONOMIKH ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΩΝ
■ Η Novartis προχώρησε σε αναβάθμιση των εκτιμήσεών της για την αύξηση των
λειτουργικών κερδών το 2019, καθώς οι πωλήσεις συνέχισαν να αυξάνονται. Τα
καθαρά κέρδη για το α΄ τρίμηνο διαμορφώθηκαν στα 1,87 δισ. δολάρια. Χαμηλότερα
από τα 1,97 δισ. δολάρια πριν από ένα χρόνο. Τα βασικά λειτουργικά κέρδη της
Novartis αυξήθηκαν στα 3,25 δισ. δολάρια. Από τα 2,98 δισ. δολάρια, πριν από
ένα χρόνο. Οι καθαρές πωλήσεις αυξήθηκαν στα 11,11 δισ. δολάρια.
Η ελβετική φαρμακοβιομηχανία αναβάθμισε τις εκτιμήσεις για τα λειτουργικά
κέρδη του 2019. Αναμένει αύξηση κατά υψηλό μονοψήφιο ποσοστό, ενώ επιβεβαίωσε
τις εκτιμήσεις για τις πωλήσεις του έτους, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν
κατά “μεσαίο” μονοψήφιο ποσοστό.
ΗΕΑLTHPHARMA 25/04/2019
ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ
■ Η Bayer «κόβει» 4.500 θέσεις μειώνοντας το κόστος κατά 2,6 δισ. ευρώ.
Εν μέσω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και προβλέψεων για περαιτέρω
συρρίκνωση του ρυθμού ανάπτυξης, η γερμανική φαρμακευτική επιχείρηση Bayer
ανακοίνωσε περικοπές στο εργατικό δυναμικό της .Η γερμανική εταιρεία δήλωσε ότι θα μειώσει κατά 4.500 τις θέσεις εργασίας στη Γερμανία, στο πλαίσιο της
επικείμενης αναδιάρθρωσής της.
Στην ανακοίνωσή της η Bayer αναφέρει ότι η συγκεκριμένη κίνηση αποτελεί
μέρος της προσπάθειάς της να αναδιαρθρώσει τη δομή της. Στόχος της είναι να
διατηρήσει την κερδοφορία της, μετά την αμφιλεγόμενη απόκτηση της Mosanto. Η
εξαγορά έγινε αντί του ποσού των 54 δισ. δολαρίων.
Οι περικοπές των 4.500 θέσεων εργασίας στη Γερμανία, που αντιπροσωπεύουν το
14% του εργατικού δυναμικού της εταιρείας στη χώρα, γίνονται στο πλαίσιο των
περικοπών 12.000 θέσεων εργασίας σε ολόκληρο τον κόσμο που ανακοινώθηκαν τον
Νοέμβριο (10% του εργατικού δυναμικού παγκοσμίως).
Η γερμανική εταιρεία φαρμάκων και χημικών το τελευταίο διάστημα βρίσκεται
υπό διαρκή πίεση. Στόχος της είναι να αποδείξει σε μεγάλη μερίδα επικριτών ότι
η εξαγορά της Mosanto (η ακριβότερη που έχει γίνει ποτέ από γερμανική εταιρεία)
δεν θα αποβεί εις βάρος της.
Η Bayer σκοπεύει να μειώσει το λειτουργικό της κόστος κατά 2,6 δισ. ευρώ
τον χρόνο, αρχής γενομένης από το 2022. Η μείωση του μισθολογικού κόστους
αποτελεί κομμάτι αυτού του σχεδιασμού. Οι περικοπές στη Γερμανία, όπου η
προστασία του εργατικού δυναμικού είναι πολύ ισχυρή, αναμένονται να είναι
ιδιαίτερα οδυνηρές για την εταιρεία. Πρόκειται να προκαλέσουν αντιδράσεις ακόμα
και στον πολιτικό στίβο. HEALTHPHARMA 10/04/2019
■ Η Merck σχεδιάζει να κλείσει
εγκαταστάσεις, να μειώσει τις θέσεις εργασίας στην αναδιάρθρωση.
Η Merck & Co. δήλωσε την Τρίτη ότι ανανεώνει το δίκτυο παραγωγής και
προμήθειας της, με σχέδια να κλείσει ή να εκχωρήσει τις εγκαταστάσεις και να
μειώσει τον αριθμό εργαζομένων.
Τα προ φόρων έξοδα για την αναδιάρθρωση, τα οποία η Merck στοχεύει να ολοκληρώσει μέχρι το 2023, θα ανέλθουν σε μεταξύ 800 και 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Τα προ φόρων έξοδα για την αναδιάρθρωση, τα οποία η Merck στοχεύει να ολοκληρώσει μέχρι το 2023, θα ανέλθουν σε μεταξύ 800 και 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η εταιρεία δεν έδωσε στοιχεία για το πόσες θέσεις εργασίας αναμένεται να
μειώσει ή πόσες εγκαταστάσεις μπορεί να επηρεαστούν.
Στα τέλη του περασμένου έτους, η Merck απασχολούσε περίπου 69.000 άτομα,
συμπεριλαμβανομένων περίπου 25.400 στις ΗΠΑ και το Πουέρτο Ρίκο. Ο τελευταίος
κύκλος αναδιάρθρωσής ακολουθεί τις δράσεις του2010 και του 2013 που είχαν ως
αποτέλεσμα την απώλεια περισσότερων από 45.000 θέσεων εργασίας.
Η Merck δεν είναι η μόνη σε προσπάθειες εξορθολογισμού των εργασιών. Τον Φεβρουάριο, ο κατασκευαστής γενοσήμων φαρμάκων Teva ανακοίνωσε σχέδια για το κλείσιμο ή την πώληση 11 εργοστασίων το 2019.
Η Merck δεν είναι η μόνη σε προσπάθειες εξορθολογισμού των εργασιών. Τον Φεβρουάριο, ο κατασκευαστής γενοσήμων φαρμάκων Teva ανακοίνωσε σχέδια για το κλείσιμο ή την πώληση 11 εργοστασίων το 2019.
Και το Νοέμβριο, ο γερμανικός όμιλος Bayer δήλωσε ότι θα μειώσει τις 12.000
θέσεις εργασίας και θα προσπαθήσει να βγει από το εμπόριο για την υγεία των
ζώων. Η ελβετική φαρμακευτική εταιρεία Novartis, εν τω μεταξύ, ανακοίνωσε το
Σεπτέμβριο σχέδια για περικοπή περισσότερων από 2.500 θέσεων εργασίας στο
Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελβετία.
Η Merck αποκάλυψε την αναδιάρθρωση την ίδια μέρα που κυκλοφόρησε τα κέρδη
του πρώτου τριμήνου, αναφέροντας αύξηση πωλήσεων κατά 11% λόγω της
ανοσοθεραπείας Keytruda (pembrolizumab). Η εταιρεία αύξησε επίσης τον
προσανατολισμό των πωλήσεών της και αναμένει αύξηση πωλήσεων μεταξύ 4% και 7%
φέτος, έναντι πρόβλεψης 2% έως 6% προηγουμένως. BioPharma Dive's 01/05/2019
■ Η Merrimack Pharmaceuticals σχεδιάζει να μειώσει και άλλο το
προσωπικό 5 μήνες μετα την μείωση σχεδόν του 60 % των εργαζομένων αφού
αναδιοργανώνει τα τμήματα της μετά την αποτυχία ενός μορίου να δώσει
αποτελέσματα σε μια Φάσης 2 μελέτη.
5/4/2019 Biospace
■ Η αμερικάνικη Recro
Pharma ανακοίνωσε απολύσεις 50 ατόμων μετα την απόρριψη για 2η
φορά από τον FDA μιας
θεραπείας για τον πόνο.
5/4/2019 Biospace
■ Η GILEAD ανακοίνωσε
απολύσεις 150 άτομα στις πωλήσεις (20% του εργατικού δυναμικού των πωλήσεων) λόγω
της λήξης της πατέντας δυο φαρμάκων.11/4/2019
FiercePharma
■ Η GSK σχεδιάζει
απολύσεις με βάση και την καινούργια στόχευση της εταιρείας στην ογκολογία, την
ανοσολογία και τη γενετική. Οι απολύσεις αφορούν το εργοστάσιο στο Stevenage
της Αγγλίας.
18/4/2019 FiercePharma